A hemodiálise, un tratamento vital para millóns de persoas no mundo, representa un dos piares da nefroloxía moderna. Con todo, o seu impacto ambiental obríganos a reflexionar sobre a maneira en que equilibramos a prestación de atención médica coa preservación da nosa contorna.
Os datos son claros: un ciclo de hemodiálise equivale ao consumo diario de auga de 3,5 a 4 persoas, e o consumo enerxético anual dun centro de diálise pode compararse ao de tres fogares. Ademais, a xeración de residuos e as emisións de carbono asociadas á produción e transporte de materiais son relevantes. É unha realidade incómoda que desafía a ética de quen traballa na saúde: mentres salvamos vidas, contribuímos a unha crise ambiental que afecta á saúde global.
Un estudo de Fundación Renal publicado na revista Clinical Kidney Journal en 2024 analiza datos de 20 centros de diálises en España durante cinco anos, lanzando luz sobre as variacións no consumo de auga e enerxía en función do tamaño do centro, o tipo de planta de tratamento de auga e outros factores operativos. Este estudo destaca que pequenas melloras na infraestrutura, como a optimización dos sistemas de illamento e climatización, poden reducir o consumo enerxético ata nun 32%. A transición cara a bolsas flexibles para o concentrado ácido, en lugar de envases ríxidos, diminuíu os residuos plásticos ata nun 65%. Así mesmo, o cambio de desinfectantes de ácido peracético a ácido cítrico logrou reducir os residuos químicos nun 63%.
Medindo para mellorar
Non se pode xestionar o que non se mide. Os indicadores clave de desempeño (KPI) como o consumo de auga e enerxía por sesión, a xeración de residuos e a pegada de carbono son ferramentas indispensables. Con todo, medir non é suficiente. Cada centro debe traducir estes datos en accións concretas, deseñando estratexias de redución de impacto que sexan realistas e sostibles.
A auga é un recurso esencial para a hemodiálise. A eficiencia no seu uso debe ser prioritaria. Tecnoloxías avanzadas, como sistemas de osmose inversa de alta eficiencia, son un paso na dirección correcta. Pero isto require investimento, innovación e, sobre todo, vontade.
A transición cara a fontes de enerxía renovables nos centros de diálises e a implementación de programas de reciclaxe e reutilización de materiais poden marcar tamén unha diferenza significativa. Ademais, como o mostra o estudo en CKJ, a elección do tipo de planta de tratamento de auga inflúe considerablemente no consumo de recursos, destacándose aquelas que combinan desinfección térmica e química pola súa eficiencia.
Colaboración interdisciplinaria e acción colectiva
A sustentabilidade na hemodiálise non é unha tarefa que poida asumir unha soa disciplina. Require unha colaboración activa entre médicos, enxeñeiros, administradores e, por suposto, pacientes. Tamén é esencial traballar cos fabricantes de equipos e subministracións, esixindo responsabilidade ambiental e promovendo o desenvolvemento de tecnoloxías máis limpas e eficientes.
As autoridades sanitarias e os gobernos teñen un papel crucial. É necesario establecer políticas que incentiven a sustentabilidade no sector saúde, proporcionando apoio financeiro e regulacións claras que fomenten prácticas responsables.
En palabras do historiador Thomas Fuller, “Nunca saberemos o valor da auga ata que o pozo estea seco”. Non esperemos a que sexa demasiado tarde. A hemodiálise pode e debe ser máis sostible. Con innovación, colaboración e determinación, podemos transformar un desafío ambiental nunha oportunidade para liderar o camiño cara a un sistema de saúde máis responsable e resiliente.
A sustentabilidade é un significante baleiro. A hemodiálise (HD) non é sostible A “huella de carbono” (Total de gases de efecto invernadoiro emitidos directa ou indirectamente por un individuo, evento ou organización) da HD é de 3,8 a 10,2 t-C02 eq/paciente/ano e a Home HD depende da modalidade: HD 4 veces/semana: 4,3 t-C05 eq/semana. HD curta diaria: 5,2, HD nocturna 3 veces por semana: 7,2 e NxStage HD (curta diaria) é de 1,8 t-C02, e a diálise peritoneal é de 1,4 t-C02 eq. O tratamento da enfermidade renal crónica pode non ser posible ser financiado no futuro. É necesario “disminuír” e xestionar a demanda a traves de politicas de prevencion primaria e secundaria .