*Un artigo de 
O cancro de tiroide supón o sétimo tipo de cancro máis habitual en todo o mundo e ocupa o primeiro lugar entre os de orixe endócrina. A súa incidencia sempre foi moito maior en mulleres, que supoñen o 75% dos casos.
A pesar da súa elevada frecuencia, o cancro de tiroide gozou dunha taxa de supervivencia global bastante esperanzadora. Con todo, este dato depende enormemente do subtipo de cancro, así como da etapa en que sexa diagnosticado.
O máis común de todos é o papilar (84%), que conta cunha taxa de supervivencia a cinco anos superior ao 95%. Este bo prognóstico baséase fundamentalmente en que é unha modalidade de tumor de crecemento lento e ao excelente resultado dos tratamentos habituais.
No extremo oposto está o carcinoma anaplásico, que supón pouco máis dun 1% de todos os casos e é o de peor prognóstico, cunha supervivencia media de apenas 6 meses.
Que factores incrementan o risco?
A exposición a radiacións ionizantes é o principal factor de risco asociado ao desenvolvemento do cancro de tiroide. Esta relación puido constatarse en persoas sometidas a determinados procedementos diagnósticos ou terapéuticos que implicaban o uso destas radiacións (como pode ocorrer co uso do TAC ou radioterapia), e de modo moi evidente tras o accidente nuclear de Chernóbil (1986).
O risco de desenvolver esta patoloxía aumenta coa dose recibida e especialmente se ocorre en idades temperás como a infancia ou adolescencia. Factores engadidos como a obesidade ou a exposición a disruptores endócrinos (substancias que poden interferir na función normal das hormonas) parecen xogar tamén un papel importante nas probabilidades do seu desenvolvemento.
Existen outros condicionantes non evitables, como a idade, ser muller ou a existencia de factores xenéticos, aínda que estes últimos apenas supoñen entre un 5% e un 15% dos diagnósticos
Como se detecta?
Xeralmente, este tipo de tumores non teñen unha manifestación clara. A palpación dun nódulo no pescozo por parte do paciente ou o profesional sanitario durante unha exploración, así como o seu achado incidental en probas de imaxe, adoitan ser o punto de partida para o seu diagnóstico.
Nas últimas décadas o número de casos de cancro de tiroide incrementou de forma sorprendente. Con todo, é moi probable que detrás deste aumento se atope un fenómeno de sobrediagnóstico debido a un maior e fácil acceso a probas de detección, que noutras circunstancias non se manifestaron nin suposto un risco para a saúde do paciente.
Unha vez que existe a sospeita da presenza dun nódulo, a ecografía tiroidea é a ferramenta de elección para valorar as súas características. Mediante esta técnica de imaxe pódense estudar unha serie de parámetros clave na valoración do risco como o tamaño e forma, a definición dos seus bordos, a presenza de microcalcificacións ou a súa ecoxenicidade (como de brillante ou escuro se ve).
Se posteriormente fai falta un estudo máis exhaustivo, realízase unha punción aspirativa con agulla fina (PAAF) guiada por ecografía. Con esta técnica pódese extraer unha pequena mostra das células do paciente para valorar de forma máis detallada con axuda dun microscopio.
A pesar da súa enorme fiabilidade, nun 20-30% dos casos o procedemento PAAF pode lanzar resultados indeterminados. Entón, as probas de caracterización molecular poderían ser de grande axuda. Estas permiten detectar a expresión de marcadores moleculares característicos que axudan a clasificar os tumores e valorar o seu risco, evitando en moitos casos cirurxías innecesarias.
Tratamentos clásicos e futuros
A maioría dos tumores ben diferenciados poden ser tratados con éxito mediante ablación cirúrxica, chamada tiroidectomía. Este procedemento ten algúns inconvenientes, como a posibilidade de danar o nervio recorrente (que afectaría á función das cordas vocais) ou as glándulas paratiroides que se atopan moi próximas (alterando os niveis do calcio no noso organismo). Por iso, sempre que é posible, prefírese levar a cabo unha hemitiroidectomía, que conserva parte da glándula e reduce o risco de complicacións.
Nos últimos anos, ademais, estanse a realizar e perfeccionar cada vez máis alternativas como a ablación térmica. Consiste en destruír as células tumorais aplicando temperaturas moi elevadas mediante diferentes técnicas minimamente invasoras.
Por outra banda, a administración de iodo radioactivo tras a cirurxía practícase nalgúns casos de tumores diferenciados cuxas células son capaces de captar ese elemento. As células do tumor morren ao incorporalo, polo que pode ser utilizado para destruír posibles restos de tecido tumoral, ante a presenza de metástase ou no tratamento de pacientes con elevado risco de recorrencia.
A tendencia actual é tratar de minimizar as intervencións a cambio de aumentar a vixilancia naqueles casos con características tumorais que o permitan, como carcinomas papilares moi pequenos e de baixo risco.
Para casos dífíciles
Adicionalmente estanse desenvolvendo novas aproximacións dirixidas a aqueles tipos de cancro de tiroide con peor prognóstico ou menores opcións de tratamento. Unha delas é a terapia de rediferenciación, na que se trata de restaurar a susceptibilidade das células tumorais ao iodo radioactivo naqueles casos en que esta se perdeu.
Outra opción é o uso de diferentes inhibidores da encima tirosina quinasa, con resultados alentadores nalgúns casos nos que permitiu intervir cirurxicamente tumores que se consideraban que non se podían secar.
Os avances en diagnóstico molecular, a aplicación da intelixencia artificial e o desenvolvemento de terapias dirixidas poderían revolucionar o manexo do cancro de tiroide nos próximos anos, mellorando a supervivencia daqueles con peor prognostico e optimizando os resultados das intervencións clínicas.
Cláusula de divulgación: Carmen Grijota Martínez non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin ten accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes alén do cargo académico citado.
