O cometa C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS), popularmente coñecido como “o cometa do século”, foi descuberto dende o Observatorio Tsuchinshan (Purple Mountain) en China o 9 de xaneiro de 2023 e confirmado posteriormente polo programa automatizado de vixilancia ATLAS dende Sudáfrica o 22 de febreiro. A finais deste mes, será visible a simple vista. O seu coma ou envoltura de gas e po pode ser mesmo tan brillante como as estrelas máis luminosas. Con todo, haberá que madrugar para atopalo entre as luces do abrente.
Por que sabemos que será visible e cando o será?
Predicir o comportamento dun cometa é difícil porque depende de moitos factores. A sublimación dos seus xeos superficiais, baixo o influxo radioactivo do Sol, ten que ser eficiente e emitir á cola do cometa suficiente po micrométrico para que esta sexa visible. Deben ser xusto dese tamaño para que dispersen a luz visible.
Ás veces esa sublimación de xeos é extrema e a alteración acuosa fai que o propio obxecto derrúbese, algo que predixo o soado experto Znedek Sekanina nun artigo recente sobre este cometa.
A pesar destes agoiros, o cometa Tsuchinshan-ATLAS semella que é capaz de sobrevivir ao perihelio (a súa máxima proximidade ao Sol), e daranos a oportunidade de observalo tras pasar por el.
O po, nunha curiosa xeometría
O abundante contido de partículas de po deste cometa, unido á xeometría en que observaremos a súa reaparición entre as luces do abrente, farán que o seu núcleo teña un brillo dunha magnitude similar á das estrelas máis luminosas do ceo. Con todo, a súa reaparición a baixa altura e coas primeiras luces do día non o poñerán fácil.
Existe un fenómeno físico, coñecido como dispersión cara adiante, que pode facelo parecer aínda máis brillante. Cando os raios do Sol iluminen a coma do cometa, as partículas de po e xeo reflectirán a luz solar, que se dispersa cara ao observador. Coñecemos que este fenómeno desempeña un importante papel nos bruscos estalidos luminosos experimentados por algúns cometas.
Ese fenómeno pode facer que neses días o cometa sexa suficientemente brillante para ser visible. Se non se consegue a simple vista debido á luz do abrente, deberemos probar con prismáticos. Para localizalo, hai que buscalo na esquina dun triángulo equilátero que formará xunto a Régulo e Denébola, estrelas da constelación de Leo.
A peculiar xeometría que contemplaremos durante o paso polo perihelio do cometa Tsuchinshan-ATLAS visto dende a Terra tamén exemplificará a variabilidade típica na aparencia dos cometas. De feito, poderemos ver en poucas noites como viran as colas do cometa a principios de outubro, incluso permitindo ver a chamada anticola, producida por partículas que se avanzan ao cometa. Isto foi simulado nunha preciosa animación do astrónomo afeccionado Nicolas Lefaudeux.
O cometa, visible a finais de setembro
Durante o verán non puidemos velo porque a súa distancia angular ao astro rei, a chamada elongación, é tan pequena que non nos permite separalo da luz diúrna. Iso cambiará a partir de finais de setembro, cando o cometa retorne no ceo do abrente, tan só media hora antes da saída do Sol e tras pasar polo perihelio o día 28. Esa configuración será máis favorable para os observadores do hemisferio sur, aínda que tamén se poderá tentar velo dende lugares elevados e libres de obstáculos no horizonte este desde México, España e Portugal, entre outros países.
Así, como apuntaban en Sky & Telescope, a finais de setembro poderemos aproveitar a proximidade relativa á Luna gibosa minguante, en tránsito cara á fase nova, e a súa relativa proximidade á constelación de Leo, para recuperalo. Será recomendable usar primeiro uns prismáticos de 7×50 ó 10×50 aumentos, ou o buscador do noso telescopio. O cometa será unha estrela difusa próxima ao horizonte, similar á aparencia dun cúmulo globuloso.
O retorno do cometa ao ceo do empardecer en outubro
O cometa volverá ser engulido pola luz do ocaso a principios de outubro, pero a partires de mediados dese mes veremos como progresivamente separarase angularmente do Sol e comezráa a verse con menor dificultade na primeira hora da tarde, cara ao oeste.
Será a última oportunidade de velo a simple vista ou con prismáticos antes do seu definitivo afastamento. Con todo, tanto os astrofotógrafos como os afeccionados á astronomía poderán seguir observándoo con telescopio.
A recomendación para visualizalo é buscar un lugar alto, co oeste, ben afastado da contaminación luminosa. De novo, farán falta uns prismáticos e saber onde apuntar.
Os cometas como Tsuchinshan-ATLAS son astros caprichosos, e as órbitas nas que cruzan o sistema solar non sempre son favorables para velos dende o noso planeta. Con todo, estes astros errantes sempre son un atractivo para contemplar os fenómenos celestes que acontecen ao noso arredor, e sentirnos pequenos pola súa magnitude e beleza.
*Josep M. Trigo Rodríguez é investigador principal do Grupo de Meteoritos, Corpos Menores e Ciencias PLanetarias do Instituto de Ciencias do Espazo (ICE-CSIC).
*Cláusula de divulgación: Josep M. Trigo Rodríguez recibe fondos do proxecto do Plan Nacional de Astronomía e Astrofísica PID2021-128062NB-100 financiado polo MICINN e a Axencia Estatal de Investigación.
