Xoves 28 Marzo 2024

A epidemia mortal do amianto

*Un artigo de

Existe un material cunha elevada resistencia mecánica, case incombustible, inatacable por ácidos e bases, pouco condutor da electricidade, abundante, accesible e económico. Trátase do amianto, cuxo nome fai referencia ao seu carácter indestrutible.

Publicidade

O amianto é coñecido polo ser humano desde a Antigüidade. Hai evidencias da súa utilización para manufacturar cerámica hai máis de 7.000 anos en Finlandia; en Chipre, hai máis de 5.000 anos. Foi empregado por gregos e romanos, xa que era un material que o lume non consumía. Na Idade Media usárono reis, alquimistas, magos, oleiros e construtores.

Na segunda metade do século XX a súa presenza xeneralizouse. Utilizouse profusamente en diferentes ámbitos: industria, construción e bens de servizo.

Pero, que é o amianto?

O termo amianto abarca un conxunto de minerais chamados silicatos, que son os máis abundantes na codia terrestre. En concreto, ás variedades fibrosas dos anfíbolos (inosilicatos) e as serpentinas (filosilicatos). Caracterízanse por ter unha estrutura cristalina e un tipo de crecemento que fai que os cristais sexan alongados, é dicir, moito máis longos que anchos. Isto confírelles unha forma de agulla.

Existen moitos minerais que poden incluírse dentro do termo xenérico amianto. Os máis utilizados son as variedades fibrosas da grunerita, a riebeckita, a tremolita, a antofilita e a actinolita, dentro do grupo dos anfíboles. Dentro do grupo das serpentinas atopamos o crisotilo.

Hoxe os principais países produtores de amianto (ver PDF) son Rusia, Casaquistán, China e Brasil. Debido ás esixentes regulacións internas e internacionais, Canadá, un dos maiores produtores, deixou de exportalo en 2018.

Unha tese desvela os efectos do amianto nos traballadores do naval de Ferrol

E para que serve?

Os silicatos son minerais constituídos por silicio e osíxeno que se caracterizan por ter unha estrutura básica tetraédrica, cun átomo de silicio no centro e catro osíxenos enlazados a leste. A forma na que se unen estes tetraedros dá lugar ás diferentes subclases, como os anfíbolos e as serpentinas. Na súa estrutura cristalina poden entrar tamén metais alcalinos e alcalinotérreos.

En conxunto, os silicatos fúndense a elevada temperatura, teñen elevada dureza e son insolubles á auga.

Estas características químicas, xunto coa estrutura cristalina dos anfíbolos e as serpentinas que lles permite que sexan facilmente manipulables, fan que estes minerais sexan moi útiles para unha gran cantidade de usos. Por iso foron utilizados en moitos ámbitos, ben de forma directa ou mesturados con outros materiais como cemento, pintura e asfalto.

– Construción: illantes, elementos ignífugos, cubertas, depósitos e canalizacións de auga, chans e pavimentos.

Industria e medios de transporte: illantes térmicos, recubrimentos ignifugados, xuntas, fornos e caldeiras, sistemas de freado.

– Bens de consumo: estufas catalíticas, ferros, lámpadas, cerámica, termos.

O amianto utilizouse moito en todo o mundo, sobre todo en Occidente desde a Segunda Guerra Mundial. O pico de produción de Canadá produciuse entre os anos 1965 e 1980, con máis de 1,6 millóns de toneladas exportadas.

Os riscos do amianto

As fibras de amianto péganse as células pulmonares e poden xerar diversas enfermidades. Fonte: Shutterstock.
As fibras de amianto péganse as células pulmonares e poden xerar diversas enfermidades. Fonte: Shutterstock.

Por desgraza, as mesmas propiedades que fan que estes minerais sexan de gran utilidade, tamén os volven moi perigosos para o ser humano.

Os materiais que conteñen amianto poden degradarse co tempo. Isto fai que vaian desprendéndose fibras de mineral, que pasan ao aire. Por exemplo, se machucamos amianto non obteremos po, senón unha inxente cantidade de microfibras aínda máis pequenas, xa que os cristais rompen paralelamente ao seu eixo lonxitudinal.

As fibras de amianto, unha vez desprendidas, poden ter lonxitudes de micrómetros ou menos. Esta característica permite que estean suspendidas no aire e sexan respirables. No peor dos casos poden atravesar as vías respiratorias superiores, superar o sistema mucociliar e alcanzar os alveolos pulmonares.

Unha vez en contacto co tecido pulmonar, e dada a súa forma de agulla, as fibras poden quedar cravadas neste tecido. Ao seren tan resistentes, son case insolubles a calquera fluído biolóxico.

Unha exposición a devandito mineral, segundo a dose inhalada e o tipo e tamaño da fibra, pode xerar varias enfermidades pulmonares crónicas. Algunhas benignas (placas pleurales, asbestose) e outras malignas (mesotelioma pleural, peritoneal, carcinoma broncopulmonar e outras neoplasias)

A maior parte de estudos epidemiolóxicos establecen que os cancros asociados a unha exposición a amianto teñen un período de latencia de entre 30 e 40 anos. Isto fai que estas patoloxías se diagnostiquen despois de exposicións moi prolongadas no tempo ou moito despois de antigas exposicións.

O amianto segue presente en multitude de edificacións en Galicia. Foto: Enrico Pargaetzi / CC BY-SA 3.0.
O amianto segue presente en multitude de edificacións en Galicia. Foto: Enrico Pargaetzi / CC BY-SA 3.0.

Entón, que facemos co amianto?

Desde principios do século XX sospéitase que a exposición a amianto podía estar relacionada con algúns cancros. Aínda así, o seu gran uso tras a Segunda Guerra Mundial provocou, debido ao seu longo período de latencia, unha epidemia mundial 30 ou 40 anos despois do seu máximo esplendor nos 70.

Hoxe o seu uso está prohibido en moitos países entre os que se inclúe, desde 2001, España. Con todo aínda se atopa en moitos lugares, como se descubriu nos suburbanos de Barcelona e Madrid. Noutros países, sobre todo en vías de desenvolvemento, séguese producindo, comercializando e utilizando este mineral clasificado como canceríxeno demostrado en humanos, segundo a maior parte de axencias internacionais.

Por sorte dispoñemos de ferramentas para loitar contra esta epidemia. As principais son a total prohibición da súa produción e utilización, o estrito control das exposicións (en traballos de mantemento e desamiantado) e o control médico das persoas expostas.


DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

“Con suficiente investigación, a maioría dos cancros poderanse tratar na década de 2040”

Jesús Sánchez, responsable de proxectos na Fundación CRIS, asegura que as terapias CAR-T foron unha revolución no tratamento dos tumores do sangue

O disruptores endócrinos poden aumentar o risco de cancro de endometrio

Observada unha asociación entre as mesturas de contaminantes ambientais e a maior probabilidade de desenvolver este tumor

Os ’pellets’ xa invaden zonas mariñas protexidas de Galicia

Unha simulación realizada pola organización internacional Oceana predí que os plásticos están presentes en todo o litoral da comunidade

Un equipo galego utiliza materiais que respiran CO2 para refrixerar e quentar fogares

O grupo da UDC busca substituír os actuais compoñentes de calefacción, daniños para o medioambiente, por outros máis sostibles e eficientes