A área de Tecnoloxía Farmacéutica e Nanomedicina que medra en Santiago de Compostela vaise situando pouco a pouco como unha referencia internacional da especialidade. Cada pouco tempo aparecen avances científicos que a medio e longo prazo poderán salvar moitas vidas. O último deles, precisamente, abre un camiño de esperanza na loita contra o glioblastoma multiforme, o tumor cerebral máis letal, e que hoxe é unha sentenza a morte en pouco tempo na maioría dos casos. O equipo dirixido por Marcos García Fuentes no CiMUS, xunto a investigadores do Instituto de Salud Carlos III (ISCIII) e a universidade de Nottingham, e grazas ao financiamento da Fundación BBVA, publicaron recentemente un artigo no que describen o achado de nanopartículas que actúan como un vehículo capaz de penetrar neste tumor cerebral e transportar fármacos xenéticos ata o interior das células canceríxenas.
Marcos García Fuentes é licenciado en Farmacia pola USC e doutor na mesma universidade. Ao longo da súa carreira especializouse en tecnoloxía farmacéutica, nanomedicina e biomateriais. Traballou tamén como investigador visitante na universidade Purdue dos Estados Unidos e estivo dous anos na ETH de Zurich cunha bolsa Marie Curie. En 2007 regresou a Galicia como investigador do programa Parga Pondal, e na actualidade é profesor da USC e investigador do CiMUS.
– Que novidades achega o artigo de Advanced Therapeutics?
– O que ten de novo é que atopamos un material que parece mellorar a eficacia dos sistemas nanotecnolóxicos, e con el conseguimos que os fármacos xenéticos entren no seu lugar de acción dentro das células do tumor cerebral. Xa había outros sistemas de nanopartículas que o conseguían, pero estes novos materiais reducen a toxicidade e melloran a penetración destes materiais nas células. Isto pode axudar a superar un paso que ata agora é un problema sen resolver: os medicamentos xenéticos, neste momento, están moi restrinxidos. Hai algúns, baseados en moléculas moi modificadas, cos que se poden facer ensaios clínicos en enfermidades concretas, pero pouco máis, precisamente porque é moi difícil conseguir que actúen dentro das células.
– E que fan exactamente estes fármacos xenéticos? Como actúan nos tumores?
– Hai diferentes tipos. Uns axúdannos a expresar algunhas proteínas que nos interesan, e outros, por exemplo, corrixen mutacións xenéticas. E o outro tipo, co que nós traballamos, inhiben ou frean un xene que está sobreexpresado nalgúns casos, e que inflúe no desenvolvemento tumoral. Case todos os tipos usan unhas moléculas moi semellantes, aínda que mudan as secuencias. Teñen funcións moi diversas, pero as problemáticas que abordan son comúns.
– Por que é tan letal o glioblastoma multiforme?
– Hai varias razóns: en primeiro lugar, pola zona na que está no cerebro é moi difícil extirpalo, e habería que quitar tecido cerebral san. E por outra banda, é moi difícil detectar todas as células tumorais, polo que non se pode neutralizar totalmente.
Outro dos problemas é que no caso do glioblastoma, como en moitos outros tumores sólidos, existen unhas células iniciadoras do tumor cerebral que son moi agresivas, capaces de rexeneralo de novo, e que son particularmente difíciles de tratar con quimioterapia convencional, xa que se resisten bastante a ela.
Ademais é moi difícil chegar a elas, e de feito tratamos de enfocar o noso tratamento cara a unha diana xenética característica deste tipo de células. Porque cremos que, ao combinalo cunha quimioterapia convencional, sería máis fácil conseguir dar con elas e destruílas, e tamén con outras células tumorais que fagan de soporte.
“O glioblastoma é moi difícil de combater por varias razóns: é moi difícil extirpalo, e as células iniciadoras do tumor son moi agresivas e bastante resistentes á quimioterapia”
– Chega a pregunta de sempre: cando poderán empezarán os ensaios clínicos?
– O que temos que facer primeiro é validar o traballo en diferentes modelos. Nós inxectamos tumores humanos en ratos, e a partir de aí habería que buscar cales son as pautas de dosificación máis axeitadas, ata que nivel de dose se pode chegar, que tipo de ciclos se practicarían na clínica, etc.
Por tanto agora, despois de ver estes resultados nos ratos, hai que ir achegándose á práctica clínica, para comprobar que a eficacia se mantén e ten un valor suficiente fronte a outras terapias que poden competir con ela. Agora hai que procurar o apoio dunha industria ou entidade privada que capitalice o investimento, porque falamos dun custo moi grande para dar o paso á clínica.
Cremos que se todo vai ben, e co apoio necesario para continuar e tendo sorte cos resultados, en catro anos poderiamos ter os estudos de valorización en animais. E nese momento é cando comezarían os ensaios clínicos. Pero desde ese momento ata que o medicamento poida estar dispoñible adoitan pasar aínda outros catro ou cinco anos.
