Un estudo revela contaminación por nitratos na Cova do Rei Cintolo

Un equipo da UVigo e da UDC cre que a orixe da polución nas augas do lago pode estar nos xurros que se empregan para abonar prados

Conta a lenda que baixo a parroquia de Argomoso, en Mondoñedo, está agochado o feudo do rei Cintolo. A crenza popular serviu para darlle nome á cavidade subterránea máis grande coñecida en Galicia. Malia que a Cova do Rei Cintolo foi descuberta en 1873, é unha gran descoñecida e hai numerosos interrogantes sobre a súa formación e evolución. Un estudo publicado recentemente por investigadores das universidades de Vigo e A Coruña verte luz sobre un dos misterios da cova: a calidade das súas augas. E conclúe que o Lago da Galería Central presenta contaminación por nitratos, un compoñente habitual dos fertilizantes. “A nosa hipótese é que proveñen dos xurros empregados para abonar prados nalgunha das zonas de recarga da cova”, asevera o espeleólogo e coautor do estudo Marcos Vaqueiro.

“Destacan as elevadas concentracións de nitrato detectadas nas augas do Lago da Galería Central, que son entre catro e cinco veces superiores ás rexistradas noutros puntos da cova“. Así o recolle a investigación publicada na revista Minius da UVigo. Unhas concentracións que, segundo defende Vaqueiro, nin buscaban nin agardaban encontrar. “A priori terían que ser augas relativamente limpas”, indica o investigador asociado ao Instituto de Xeoloxía “Isidro Parga Pondal” da Universidade da Coruña. Mais os resultados das súas mostraxes, que buscaban caracterizar a dinámica das augas e das fontes que alimentan a Cova do Rei Cintolo, verteron luz sobre unha realidade sorprendente. E revelaron unha contaminación descoñecida nun dos grandes atractivos do turismo científico de Galicia.

Publicidade

Procedencia externa

“Non é unha contaminación brutal. Non son augas fecais”, matiza Vaqueiro. O seguinte paso é constatar a orixe da contaminación e determinar se é cíclica ou puntual. É dicir, facer un estudo máis exhaustivo para determinar se os niveis de nitrato do lago central están a afectar a fauna e os microorganismos que viven nesas augas. De momento, o único aspecto que teñen claro é que a contaminación provén de fóra, dado que eses niveis non se poden atribuír ás defecacións dos quirópteros que viven na cova. De ser así, tal e como explica Vaqueiro, tamén debería haber fosfatos. “Non aparecen. Son os xurros, que cando atravesan os solos, os seus fosfatos quedan retidos e son os nitratos os que flúen. O importante é identificar a fonte“, indica.

Porén, atopar o punto exacto de contaminación non é tan doado. As augas de recarga, é dicir, as que alimentan a cova, non teñen que estar enriba da cavidade, nin sequera preto. A través dun modelo dixital deseñado ao abeiro do proxecto Rei Cintolo: Obxectivo 11.000 m analizaron como se distribúen, orientan a inclinan as paisaxes e galerías polas que circulou a auga na antigüidade, así como as fisuras e discontinuidades dos distintos estratos. Grazas a este estudo, os investigadores poden estimar como flúen as augas con nitratos na actualidade. “Aproximamos a zona de onde podería provir as augas. O estudo apunta á vertente norte do afloramento, afastados máis de 100 metros da cova”, sinalan os autores.

Os nitratos poden chegar aos niveis máis profundos

A contaminación do lago central non queda aí, senón que é probable que os niveis de nitratos rexistrados nas súas augas acaden zonas máis profundas de Cintolo. “As augas descenderán cara ao nivel máis fondo da cova, que é tamén por onde circula na actualidade o río subterráneo“, engade Vaqueiro. A cuestión máis importante é determinar se a presenza de nitratos é un episodio puntual e acotado no tempo ou se é estrutural. “O problema é se se trata dun evento estacional ou repetido no tempo, pois hai que ter en conta que o lago ten un exutorio que desborda ao acadar o seu nivel máximo. Así, toda a auga limpa que entre no lago contribuirá a diluír e lavar o nitrato polo exutorio, que progresivamente se dispersará pola cova”, sinala experto, que forma parte do Clube de Espeleoloxía A Trapa (CETRA).

A cuestión está, por tanto, en que se os niveis detectados polo equipo foron un evento illado, o lago recuperarase. Pero se hai novas achegas con nitratos, as augas nunca se van limpar. Cada vez haberá máis contaminación que se espallará cara ao río da cova, a uns 58 metros de profundidade por debaixo do lago. “A clave está en previr novos eventos para que a cova se recupere paseniñamente. Para non afectar o lago, bastaría con reducir os abonos por riba de elevación dos 326 metros. O que non sabemos é se hai outras augas afectadas na cova”, sinala Vaqueiro. A reflexión é clara: se este río subterráneo, igual que os acuíferos, son os que alimentan as fontes e os mananciais, semella obvio que contaminar esas augas é contaminar a auga que se bebe.

Obxectivo 11.000 metros

O artigo publicado por Vaqueiro xunto a un equipo da Área de Xeografía Física da UVigo integrado por María Luz Rodríguez Blanco, Miguel Ángel Álvarez Vázquez e Elena de Uña Álvarez aumenta os coñecementos sobre unha cova popular pero moi descoñecida para a ciencia. É o proxecto Rei Cintolo: Obxectivo 11.000 m, que leva en marcha dende 2018, o que está a crear unha gran bagaxe de coñecemento científico sobre a cavidade subterránea máis grande de Galicia. Tras seis anos de traballo e 51 expedicións conseguiron crear un modelo dixital de 9.204 metros de cova e o obxectivo, como ben indica o seu nome, é chegar aos 11.000. Pero máis alá da cartografía, os descubrimentos sobre o reino de Cintolo sucedénse uns tras outros. A presenza de nitratos non é esperanzadora, pero establece o punto de partida para evitar o desgaste do mellor patrimonio espeleolóxico de Galicia.


Referencia: Explorando as augas da Cova do Rei Cintolo: resultados preliminares (Publicado en Minius)

Laura Filloy
Laura Filloy
Xornalista científica pola Universidade Carlos III de Madrid. Comezou a súa andaina profesional no Faro de Vigo. Con experiencia en comunicación institucional a través de Médicos sen Fronteiras e a Deputación de Pontevedra, meteuse de cheo na divulgación científica na Axencia EFE. Dende 2021 en Gciencia, onde segue a cultivar a súa paixón pola ciencia.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio usa Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Un estudo da USC evidencia a falta de percepción sobre o risco do radon no ámbito laboral

A metade das persoas empregadoras non tomara ningunha acción de mitigación malia atopar concentracións por enriba do nivel límite

Un estudo da USC cuestiona unha técnica que avala Europa para analizar a contaminación costeira

O procedemento, coñecido como biomonitorización, emprega algas pardas para medir as concentracións de elementos tóxicos na auga
00:00:30

Un modelo en 3D cartografa os recunchos máis descoñecidos da Cova do Rei Cintolo

O mapa dixital percorre 9.204 metros da cavidade subterránea máis grande de Galicia e o obxectivo é chegar aos 11.000

Adeus ás fochancas? Un revolucionario experimento busca crear un asfalto que se repare só

Investigadores de Barcelona utilizan líquidos iónicos para tratar de transformar as estradas en espazos máis sostibles e eficientes