O inicio do consumo de pornografía, segundo os estudos máis recentes, prodúcese a idades cada vez máis temperás, concretamente aos oito anos. Un dos termos máis buscados nos portais de pornografía é how to, é dicir, “como facer”, o que pode indicar tamén que moitos nenos, nenas e adolescentes utilizan a pornografía para aprender sobre sexualidade. O que estes menores atopan nas páxinas de pornografía son todo tipo de actos de violencia sexual representados como “sexo”, onde se normaliza, lexitima e banaliza a violencia contra as mulleres.
Son numerosos os estudos sobre o consumo de pornografía e o seu impacto a nivel psicolóxico e social. Estas investigacións revelaron claras asociacións entre consumo de pornografía e desigualdade de xénero, sexismo e violencia sexual contra as mulleres, o que pon claramente de manifesto a necesidade de regular o acceso dos menores a este tipo de contido.
O consumo frecuente e continuado de pornografía pode ter consecuencias especialmente graves para os máis novos, xa que canto máis temperá é a idade de exposición a esta, maior é o seu impacto no comportamento e os hábitos sexuais ao chegar á idade adulta. Os expertos sinalan que un dos peores efectos do consumo de pornografía en adolescentes é a distorsión perceptiva, a formación ou deformación de actitudes xa que, debido á etapa evolutiva na que se atopan, non teñen a madurez emocional para comprender o que ven.
Un estudo examinou os vínculos entre a exposición intencional a material pornográfico e a conduta sexualmente agresiva entre adolescentes de 10 a 15 anos en Estados Unidos. Descubriuse que a exposición intencional a material pornográfico violento ao longo do tempo predicíalle un aumento de case seis veces nas probabilidades de comportamento sexualmente agresivo. Unha metaanálise realizada polo investigador Paul J. Wright en 2015 atopou asociacións entre visionado de pornografía e comportamento violento. Segundo el, os homes que consomen pornografía son máis propensos a practicar ou desexar prácticas dominantes e degradantes. Tamén descubriu que as mulleres que consomen pornografía son máis propensas a levar a cabo ou desexar prácticas submisas.
Tendo en conta estes achados e o significativo incremento de casos de violencia sexual entre adolescentes, a regulación do acceso dos menores á pornografía xustifícase na necesidade de protexer o seu desenvolvemento emocional, psicolóxico e sexual. No caso de Reino Unido, a última Lei de Seguridade en Liña, aprobada en novembro de 2023 e cuxa implementación está prevista para 2025, contempla métodos de intelixencia artificial (IA) como a identificación facial para poder acceder a páxinas de pornografía.
Esta mesma semana, o Goberno español, xunto á Axencia Española de Protección de Datos (AEPD), anunciou medidas –entre outras, a creación dunha aplicación que acredite a idade real dos usuarios– para a regulación do acceso a páxinas de pornografía por parte de menores de idade. Debido a que ditas webs de verificación de idade non existen na actualidade, máis aló da mera aceptación ou autodeclaración de ser maior de 18 anos por parte do usuario.
Aínda que a medida é absolutamente necesaria, estes controis deberían estenderse a todo tipo de redes sociais e plataformas dixitais, posto que a pornografía transgrediu os límites das plataformas exclusivas para tal fin, colonizando as redes sociais máis utilizadas pola mocidade. Na actualidade, é común atoparse con contido sexual explícito en redes sociais –sobre todo en X (antes Twitter)– e plataformas de mensaxería instantánea como WhatsApp.
As persoas menores de 16 anos na Unión Europea (UE) necesitan o consentimento dos pais, nais ou titores legais para utilizar redes sociais, pero non existen neste momento filtros efectivos para que os menores da devandita idade non accedan a estas plataformas. Hoxe en día, calquera persoa pode rexistrarse en WhatsApp, Twitter, TikTok ou Facebook a través dun número de teléfono móbil, posto que o único filtro que establece a plataforma para certificar a idade é unha pregunta ao comezo do rexistro.
En redes sociais como Instagram, onde a nudez é estritamente perseguida –as contas que infrinxen as normas poden ser suspendidas en cuestión de horas–, séguese permitindo que bots asolaguen de comentarios con ligazóns a páxinas porno os perfís dos influencers máis seguidos polos mozos. Así mesmo, en plataformas como TikTok e Instagram son cada vez máis comúns as campañas de captación de mozos –sobre todo, rapazas– para que accedan á industria da pornografía ou plataformas como OnlyFans.
Así pois, ademais da regulación, é manifesta a urxencia de implantar un modelo de educación sexual integral adaptado desde idades temperás, cuxo obxectivo debe ser proporcionar non só coñecementos, senón tamén ferramentas que permitan aos mozos detectar a violencia máis normalizada nas súas relacións afectivo-sexuais.
Esta visión debe ir máis aló da transmisión de información básica sobre anatomía e métodos anticonceptivos e debe fomentar unha comprensión profunda das dinámicas de poder, o consentimento e a importancia das relacións saudables baseadas no respecto mutuo. Pola contra, sen unha adecuada formación afectivo-sexual, será difícil que os mozos poidan ser conscientes dos efectos que o consumo de pornografía ten no desenvolvemento do seu desexo e, por conseguinte, das súas prácticas sexuais.
*Itsaso Biota Piñeiro: Profesora e Investigadora na Facultade de Educación e Deporte (UPV/EHU), Universidade do País Vasco.
María Dosil-Santamaría: Profesora no Departamento de Ciencias da Educación na área de Métodos de Investigación e Diagnóstico en Educación, Universidade do País Vasco.
Cláusula de Divulgación: as persoas asinantes non son asalariadas, nin consultoras, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declararon carecer de vínculos relevantes máis aló do cargo académico citado anteriormente.
