A idade á que se está inxectando a terceira dose de vacina vai baixando. O presidente do Goberno de España anunciou a pasada semana que as persoas de entre 60 e 69 anos e o persoal sanitario recibirán terceiras doses da vacina para frear as posibles próximas vagas.
É esta decisión unha precaución baseada na evidencia científica ou nunha percepción errónea de como funciona o sistema inmunitario? Opino máis ben o segundo.
Anticorpos e terceiras doses
Cando unha persoa reciba a terceira dose, verá aumentados os seus niveis de anticorpos. Iso é o esperable para aqueles que responderon ben á segunda dose e cuxo sistema inmunitario activouse a partir das células memoria creadas pola primeira dose.
A segunda dose orixinou máis linfocitos B de memoria (os que producen anticorpos) e máis linfocitos T axudantes (Th) memoria (os que coordinan toda a resposta inmunitaria incluída a produción de anticorpos). Pero tamén, e iso é o máis importante, xeráronse máis linfocitos T citotóxicos (Tc) memoria, que son os que aniquilan ás células infectadas polo virus.
Obviamente, unha terceira dose de vacina espertará a todos os linfocitos de memoria que recoñezan os antíxenos xerados pola vacina. En consecuencia, volverán proliferar e a producir células efectoras que producirán anticorpos, substancias reguladoras e linfocitos Tc activados que detectarán e eliminarán ás células infectadas. Ou polo menos é o previsible en persoas que responden ben as vacinas, que son a maioría.
“A dúbida é o que ocorre en quen non respondeu ben nin na primeira nin na segunda dose. O sistema inmunitario non é como un cravo que se vai afundindo máis e máis a cada golpe”
A dúbida é o que ocorre en quen non respondeu ben nin na primeira nin na segunda dose. O sistema inmunitario non é como un cravo que se vai afundindo máis e máis a cada golpe: se non responde á primeira ou segunda dose, o máis seguro é que non responda nin á terceira nin á cuarta.
Eficacia baseada en contaxios pero non en enfermidade
Un estudo recente do Instituto de Saúde Pública e Laboral de Navarra foi esgrimido para demostrar que as vacinas están a perder efectividade. Con todo, o estudo indica:
“A efectividade media da vacinación completa da Covid-19 en Navarra é do 69% para previr casos sintomáticos, e do 91% para previr ingresos hospitalarios por Covid-19. A efectividade das vacinas para previr todas as infeccións, incluídas as asintomáticas, é algo inferior, do 66% con pauta completa”.
Deberiamos quedarnos con que as vacinas preveñen de sufrir a enfermidade na súa versión grave pero non tanto dos contaxios.
O mesmo organismo xa publicou outro estudo en maio de 2021, aos poucos meses de iniciar a vacinación, no que xa indicaba que ser vacinado coas dúas doses reducía a posibilidade de infección, máis a de ter síntomas e moito máis a de necesitar hospitalización. O panorama non cambiou practicamente nada.
Os estudos citados demostran que a dobre pauta segue sendo efectiva na prevención da enfermidade e os datos de ingresos hospitalarios e de defuncións da quinta vaga así o corroboran. Por iso, agora a presión hospitalaria debería pasar a ser o máis relevante e non tanto os casos positivos.
Memoria inmunolóxica, a clave para protexerse da infección
A defensa inmunolóxica fronte aos virus respiratorios é complexa. Estes virus atacan desde o aire que respiramos. E o seu efecto, se o hai, son os síntomas que asociamos cun catarro.
Eses síntomas leves non son máis que a resposta do sistema inmunitario tentando frear ao virus e por iso producimos máis mucosidade, sufrimos tose e certa irritación ou inflamación local.
Nunha persoa inmunizada polas vacinas a resposta inmunitaria prodúcese de igual forma, enfrontémonos ao virus ou á vacina. Con todo, enfrontarse ao virus dará lugar a unha resposta máis xeral e eficaz. Os linfocitos de memoria contra os antíxenos da vacina espertarán igualmente. Con todo, tamén se formarán linfocitos memoria contra antíxenos do virus que non se atopan na vacina, dando lugar a unha resposta inmunitaria máis completa e máis eficaz.
Un recente artigo publicado en Nature mostrou que a memoria inmunolóxica de eventos pasados con outros coronavirus produciu que persoas que estiveron expostas ao virus non sufrisen a enfermidade. Nin tan sequera presentaron carga viral detectable por PCR. Estas persoas tiñan linfocitos T memoria contra antíxenos de proteínas internas dos coronavirus humanos, que son moi similares en todos os virus deste tipo.
Outro estudo xa demostrou en 2021 a protección por linfocitos Tc memoria en persoas non vacinadas. É dicir, estes linfocitos T fixeron que estas persoas mantivesen aos virus tan baixo control que a súa capacidade de infección foi nula ou case nula a pesar de non vacinarse especificamente contra o SARS-CoV-2.
“Inxectar e inxectar doses de vacina simplemente porque aumentan os casos de contaxio sen atender agora aos síntomas e á súa gravidade é un gran erro”
Ademais, nunha unha persoa inmunizada, a resposta contra o virus activa outras respostas como a liberación de IgA á mucosa. De feito, as vacinas xa xeran certa resposta neste sentido. Isto fai que o virus non se poida ancorar ás células de maneira eficiente.
De igual forma, os linfocitos Th e Tc xeran interferón, que bloquea a proliferación do virus. É dicir, a suma da memoria inmunolóxica e a xeración de células especializadas contra todo o virus fai que a inmunidade sexa moito máis contundente. Pero aínda así pode haber contaxio e síntomas leves.
Inxectar e inxectar doses de vacina simplemente porque aumentan os casos de contaxio sen atender agora aos síntomas e á súa gravidade é un gran erro. O efectivo sería controlar os casos sintomáticos reforzando a atención primaria. Sobre todo se temos en conta que nos atopamos nos meses de inverno nos que non só o SARS-CoV-2 vai dar lugar a enfermidades respiratorias.
* Guillermo López Lluch é catedrático da área de Bioloxía Celular na Universidad Pablo de Olavide, Investigador asociado do Centro Andaluz de Bioloxía do Desenvolvemento, e experto en metabolismo, envellecemento e sistemas inmunolóxicos e antioxidantes.
Cláusula de divulgación: o autor é membro da Sociedad Española de Biología Celular, a Sociedad Española de Bioquímica y Biología Molecular, a Sociedad Española de Geriatría y Gerontología, a Society for Free Radical Research e a International Coenzyme Q10 Association. As súas investigacións están financiadas por fondos públicos procedentes do Goberno de España, fondos FEDER da Unión Europea e do Goberno Autonómico de Andalucía.
