A nova hepatite infantil podería estar relacionada coa covid-19

 *Un artigo de 

Nun ano normal, son poucos os nenos que necesitan un transplante de fígado, e normalmente é porque previamente tiñan unha enfermidade que reducía a súa inmunidade. Por exemplo, en España véñense a realizar uns 120 transplantes infantís cada ano incluíndo todos os órganos. E cada caso é unha pequena traxedia para as familias implicadas.

Publicidade

Así que cando os números se saen da norma, o asunto é serio. Por iso na comunidade médica, empezando por Reino Unido e seguindo por Israel e Estados Unidos, saltaron as alarmas ante un repentino e estraño brote de hepatites infantís de orixe descoñecida, do que se coñecen de momento 450 casos.

Destes, un 14% en Estados Unidos e un 10% en Reino Unido precisaron un transplante de fígado. En Europa contabilizáronse 232 casos, incluíndo España, con 26 casos ata o de agora.

Que causa a nova hepatite?

A hepatite é unha inflamación do fígado producida normalmente por un virus. Cando non se trata a tempo, pode acabar sendo necesario realizar un transplante de fígado. En nenos, este tipo de cirurxía supón estar para sempre tomando medicinas inmunosupresoras. O cal non é baladí: todos sabemos pola pandemia de covid que isto predispón o individuo a padecer enfermidades infecciosas con especial gravidade. Outro aspecto que complica o tema é que, para que funcione ben a longo prazo, o fígado a trasplantar debe proceder doutro neno e non dun adulto.

Ante o novo brote, é esencial determinar a causa, porque condiciona o tratamento a utilizar. Non esquezamos que un tratamento temperán pode previr o transplante de fígado.

Desde o primeiro momento fóronse manexando distintas hipóteses:

1. A primeira e máis obvia foi que se tratase dalgún dos virus da hepatite, que son cinco, marcados coas letras da A a E. Esta hipótese descartouse rápido, xa que ningún dos nenos resultou positivo para estes cinco virus.
2. O seguinte candidato foi un adenovirus, xa que unha porcentaxe alta dos nenos si resultaban positivos para adenovirus en mostras de sangue. Pero hai dous problemas con esta hipótese. O primeiro, que os adenovirus moi raramente provocan hepatites en nenos previamente sans. E o segundo, que as mostras de fígado resultaron negativas para adenovirus.
3. Outra hipótese que se barallou é que os nenos sexan especialmente susceptibles aos adenovirus por non estar antes en contacto con eles debido aos confinamentos e peches de colexios. Pero esta hipótese tampouco se sostén, xa que algúns dos nenos que padeceron a hepatite son relativamente maiores e tiveran tempo de estar en contacto con adenovirus antes da pandemia.
4. Mesmo se postulou que os causantes puidesen ser animais de compañía, como os cans, pero tampouco se puido demostrar.

Ante a dificultade de atopar unha explicación sinxela, está a analizarse a concorrencia de varios factores como, por exemplo, a combinación de dous virus. Debido a que o SARS-CoV-2 é un virus novo que ademais produce secuelas multiorgánicas en todo tipo de pacientes, incluídos nenos, a súa implicación sempre se mantivo como unha posibilidade. E agora xurdiu unha nova hipótese que podería relacionalos definitivamente.

A hipótese do superantíxeno

Hai uns días publicouse en The Lancet un artigo lanzando unha atrevida hipótese que podería explicar o fenómeno das hepatites. O primeiro que hai que ter en conta é que moitos dos nenos afectados por esta nova hepatite pasaran a covid recentemente (por exemplo, en Israel sucedía en 11 de 12 casos).

Tamén hai que comprender que nos nenos a enfermidade causada polo SARS-CoV-2 transcorre de modo distinto respecto a os adultos. Por exemplo, nos nenos detéctanse trazas do virus no intestino durante un período moito máis prolongado que nos adultos (Figura 1). O aspecto bo destas diferenzas é que en nenos a enfermidade adoita ser moito máis leve; o malo, que ás veces se complica en forma dun proceso inflamatorio multiorgánico chamado MIS-C.

Esta síndrome aparece nunha porcentaxe pequena dos nenos un tempo despois (entre unhas semanas e uns meses) de que o neno pasase a enfermidade, mesmo se esta foi leve. E adoita ser bastante grave, ata o punto de requirir hospitalización.

O fígado é un dos órganos afectados con máis frecuencia. De feito un 43% dos casos dos MIS-C resulta en hepatite. Pénsase que a causa é unha deterioración da barreira intestinal, con saída de trazas do virus ao torrente sanguíneo, o que causaría inflamación.

Pois ben, a outra peza que se engade a este quebracabezas é a presenza na proteína Spike de SARS-CoV-2 dunha secuencia que se asemella a outra que aparece nunha toxina da bacteria Staphilococcus aureus, chamada enterotoxina B. Esta secuencia correspóndese co que se chama un “superantíxeno”, é dicir, unha parte dunha proteína que o sistema inmunitario percibe como sinal de alto perigo, desencadeando unha reacción inflamatoria moi rápida e potente. Pénsase que unha mutación recente aparecida en Europa podería aumentar a similitude.

Para engadir máis leña ao lume, sábese que, en ratos, unha infección por adenovirus pode xerar hipersensibilidade contra a enterotoxina B. Con isto xa teriamos todas as pezas do quebracabezas. Trataríase dunha concatenación de dúas circunstancias:

1. Unha infección por SARS-CoV-2 con acumulación de virus no intestino e saída de proteínas do virus ao torrente sanguíneo debido a un aumento da permeabilidade intestinal;
2. Unha infección por adenovirus que sensibilizaría ao sistema inmunitario e provocaría unha reacción desmedida coa subseguinte inflamación do fígado.

Que cambia se se confirma esta causa?

Esta hipótese de momento é iso, unha hipótese. É bastante encerellada e non vai ser trivial demostrar que é certa. Pero, de demostrarse, poderíase tratar aos nenos con esteroides de modo temperán, evitando o dano ao fígado e previndo o transplante. Esta terapia xa demostrou ser efectiva nalgúns casos en Israel e noutro caso dunha nena de 3 anos en Cincinatti (Estados Unidos).

Pola contra, se se comproba que o dano no fígado o provoca de modo directo un virus, habería que seguir afinando os tratamentos con antivirais.

A lección que extraemos de todo isto é que, ante unha situación tan complexa, débese manter a mente aberta a todas as posibles explicacións. E que, por desgraza, non sempre a máis sinxela é a correcta.

*Matilde Cañelles López é investigadora científica de Ciencia, Tecnoloxía e Socieadde no Instituto de Filosofía (IFS-CSIC).

Cláusula de divulgación: Matilde Cañelles López non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado.