O de onte foi puro desfasamento, aínda que non hai nin sombra de resaca. O prato con droga segue na mesa. Durante esa noite, as inhibicións desapareceron e o pracer sexual parecía ilimitado.
Para moitos, esta é a promesa do chemsex. Con todo, detrás dese reclamo de liberdade e diversión escóndese unha realidade de riscos para a saúde, vulnerabilidade e adicción.
O chemsex fai referencia ao consumo de substancias psicoactivas específicas para mellorar ou prolongar as experiencias sexuais. É practicado principalmente por homosexuais, bisexuais e homes que teñen relacións sexuais con homes.
As substancias máis usadas son as metanfetaminas, a mefedrona, a ketamina ou o acedo gamma-hidroxibutírico (GHB, coñecido comunmente como “chorro”). O obxectivo reside en chegar á éxtase durante as relacións e prolongar a súa duración, a miúdo administrando as drogas mediante picada (slam), cos riscos que iso implica.
Riscos físicos e psicolóxicos
A práctica do chemsex pode carrexar as seguintes consecuencias negativas:
- Implicacións para a saúde física. Está vinculado a un aumento dos comportamentos sexuais de risco, o que pode incrementar as taxas de transmisión do VIH e outras infeccións de transmisión sexual (ITS). Os participantes adoitan manter relacións con múltiples parellas á vez e, ás veces, durante períodos prolongados, o que agrava estas posibilidades de contaxio.
- Deterioración da saúde mental: A miúdo, as persoas que o practican experimentan estigmatización, estrés ou mesmo culpa ou sentimentos de soidade. Doutra banda, habería que valorar as razóns que levan a apuntarse ao chemsex.
- Consumo de substancias e dependencia: O uso de drogas psicoactivas pode provocar intoxicacións agudas e problemas de dependencia a longo prazo, complicando tanto a saúde física como a mental.
Os consumidores poden experimentar cansazo físico e mental, ideas suicidas, psicoses, comportamentos agresivos ou sobredoses pola perda de control sobre as substancias (de aí vén, por exemplo, a expresión coloquial “envorcar de chorro”, cando alguén se pasa co GHB).
E por que non se pide axuda?
Quen practica chemsex non adoitan sentirse o suficientemente acompañados ou comprendidos. Así atopamos o que podemos chamar barreiras na atención sanitaria:
- Estigma e discriminación, tanto polo consumo de drogas como pola orientación sexual ou as prácticas realizadas. O xuízo e a falta de competencia cultural dos propios profesionais da saúde provocan esta situación.
- Barreiras legais e sociais polo consumo de substancias perseguidas legalmente, que implica un estigma social.
- Falta de coñecemento, tanto dos consumidores como dos profesionais sanitarios. Os primeiros debido á súa escasa consciencia sobre os efectos que poden carrexar estas substancias e actividades, e os segundos por non coñecer as situacións de urxencia derivadas das sobredoses por metanfetaminas ou GHB.
- Accesibilidade, financiamento e escasa multidiciplinariedad dos servizos. Cada profesional encárgase da súa especialidade e non existen estruturas que combinen os coñecementos de todos eles. E se existen, falta diñeiro para poder actuar.
Como se pode actuar?
Como cidadáns somos capaces de axudar e podemos facer moito, pero temos que ter en conta distintos factores:
- Requírense intervencións coordinadas. Faltan intervencións de saúde pública conxuntas e adaptadas ás necesidades específicas das persoas que practican chemsex. Hai que procurar un coidado seguro, competente e ético.
- As estratexias de redución de danos son esenciais e deben ir enfocadas á autoeficacia do individuo. Poden ser tanto en liña como multidisciplinares ou enfocadas a terapias grupais. Con todo, estas ferramentas están pouco desenvoltas na actualidade.
- Hai que educar e concienciar. Débese ensinar sobre seguridade sexual e o uso de drogas e participar en actividades de educación sobre os riscos do chemsex e a súa importancia sobre a saúde.
- É preciso fomentar o apoio comunitario, con persoas que compartan información e dean soporte en base ás súas experiencias.
- As políticas de saúde terían que abordar o uso de drogas como un problema sanitario e non como un crime. Hai que minimizar o estigma e facer gala de empatía para dar apoio e acompañar ás persoas involucradas. E isto inclúe a todos os profesionais de saúde.
- Deben emprenderse investigacións para coñecer mellor estas dinámicas e que as intervencións sexan efectivas. Entre os obxectivos da Axenda 2030 atópanse a prevención e tratamento do consumo de substancias aditivas e terminar coa epidemia de ITS para o ano 2030, sobre todo en grupos vulnerables como os homes que teñen relacións sexuais con homes, os migrantes ou o colectivo LGBTQ+.
En definitiva, o chemsex representa un desafío complexo que transcende o ámbito individual para converterse nunha cuestión de saúde pública, dereitos humanos e xustiza social. Abordar os riscos desta práctica non require só intervencións sanitarias e legais, senón un cambio na forma en que entendemos e apoiamos ás comunidades afectadas. A educación, a redución de danos e a empatía son esenciais para avanzar cara a solucións reais e sostibles.
*Benjamin Gaya-Sancho é docente e investigador de Enfermería e Biomedicina na Universidade de San Jorge. Borja Romero Bibao é investigador en ciencias da Saúde na Universidade de San Jorge. Daniel Sanjuán Sánchez é fisioterapeuta, profesor e investigador na Facultade de Ciencias da Saúde da Universidade de San Jorge.
Cláusula de divulgación: As persoas asinantes non son asalariadas, nin consultoras, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declararon carecer de vínculos relevantes máis aló do cargo académico citado anteriormente.