*Artigo de 
A curiosidade innata que temos os seres humanos lévanos a facernos preguntas sobre canto nos rodea: Por que se formou isto que vexo? Como evolucionou? Que pasará no futuro? As dúas disciplinas que máis esforzo puxeron en clasificar a nosa contorna son a bioloxía e a xeoloxía, pero non son as únicas. Se miramos algo máis lonxe, máis aló de especies e rocas, podemos atopar unha contorna afastada marcada pola presenza das nubes. As súas caprichosas e, en ocasións, curiosas formas serviron de inspiración para artistas que, polo menos dende o século XV, deron ás nubes un marcado protagonismo nas súas obras.
No contexto da chamada “revolución científica”, cando o coñecemento creábase de forma sistemática e a velocidade cada vez maior, establecéronse sistemas de nomenclatura. Estes permitiron evitar calquera ambigüidade á hora de referirse a un ser vivo ou a un mineral. E, o máis sorprendente, tamén a unha nube.
Pero que define a unha nube? Escolla o lector entre as seguintes opcións:
1.- Fórmanse por vapor de auga.
2.- Fórmanse por auga líquida.
3.- Fórmanse por auga sólida.
A resposta que máis recibo é que as nubes están compostas por vapor de auga, pero o certo é que as respostas correctas son as outras dúas: están formadas por auga en estado líquido ou en forma de xeo. Se recuperamos o que sabemos sobre o ciclo da auga vemos que a nube se forma cando o vapor de auga condénsase. Isto é, cando pasa de vapor a estado líquido.
Se este cambio de fase se fixera máis aló duns 4.500 metros de altitude, o vapor de auga sublimaríase e pasaría directamente a ser xeo.
As nubes tamén teñen especies e xéneros
Foi a principios do século XIX cando, de forma paralela e independente, Luke Howard e Jean-Baptiste Lamarck realizaron as súas propostas para clasificar as nubes.
O século XIX foi realmente fértil na definición de novos tipos de nubes. O proceso acabou desembocando, xa no século XX, na primeira edición do Atlas Internacional de Nubes en 1939. Houbo varias edicións posteriores ata alcanzar a actual, vixente desde 2017, na que aínda se seguen incorporado novas variedades de nubes.
As categorías que se recollen actualmente no Atlas Internacional de Nubes son as seguintes: xénero (existen 10), especie (15), variedades (9), trazos suplementarios (11) e nubes accesorias (4).
Quere dicir isto que son posibles todas as combinacións entre as diferentes categorías? Sería o máis desexable para os afeccionados polo altísimo contraste de nubes que aparecerían, pero na natureza non se dan todas as combinacións.
Por exemplo, o xénero Cumulonimbus, posiblemente a nube máis espectacular, só vai dar lugar ás especies calvus e capillatus. Ademais, non ten variedades, pero si oito trazos suplementarios e as catro nubes accesorias. Por tanto, ao observar un Cumulonimbus pódese dar unha descrición moi extensa sobre a propia nube máis aló de destacar que se trata da nube de tormenta por excelencia.
A altura importa
Convén destacar que só facemos referencia a nubes que se producen na capa baixa da atmosfera, na troposfera, que ocupa aproximadamente os primeiros entre 12 e 14 quilómetros.
A propia Organización Meteorolóxica Mundial (OMM) ofrécenos unha guía para dar os primeiros pasos na observación e identificación de nubes. Esta permítenos coñecelas, como mínimo, a nivel de xénero: cúmulos, estratos, estratocúmulos, altocúmulos, altostratos, cirros, cirrocúmulos, cirrostratos, nimbostratos e as mencionadas cumulonimbos.
A partir de aí, aos poucos pódese desenvolver a destreza e o ansia de saber máis. Nese momento, de forma natural, xurdirían preguntas que conducirían ao coñecemento das variedades, trazos suplementarios e nubes accesorias.
Xa só quedaría atopar un lugar con boas vistas, poñernos cómodos e mirar cara arriba. Temos todo un ceo agardando a ser descuberto. Se por algunha circunstancia isto non fose posible, sempre temos o buscador do propio Atlas Internacional de Nubes, que nos dá a posibilidade de mirar por xéneros e ofrécenos toda a información adicional da nube.
Quen sabe se algún día seremos os próximos descubridores dalgunha nova variedade de nube. Todo é cuestión de curiosidade.
*Sobre o autor: Francisco José Machín Jiménez é Oceanógrafo Físico e Profesor Titular da Universidade das Palmas de Gran Canaria.
*Cláusula de divulgación: Francisco José Machín Jiménez non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, ni recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, he declarou carecer de vínculos relevantes más alá do cargo académico citado.
