Venres 29 Marzo 2024

Apnea do sono: pequenos afogos con graves consecuencias

*Un artigo de

Un clamor de incesante golpe acosou o aloxamento de Mr. Pickwick. Unha vez aberta a porta deixouse ver de pé a figura dun raparigo de extraordinaria gordura cos ollos pechados coma se estivese durmido pola súa expresión de calma e repouso. Preguntándolle a que viña, nada dixo, pero cabeceou unha vez parecendo roncar levemente; a repetición da pregunta tres veces non obtivo resposta. Cando estaba a piques de que lle pechase a porta, bruscamente abriu os seus ollos, pestanexou varias veces e elevou a súa man en ademán de tocar de novo“.

Publicidade

Esta xenial posta en escena do escritor Charles Dickens no capítulo 54 da súa obra Os papeis póstumos do Club Pickwick pasou á historia do medicamento como a descrición orixinal da apnea obstructiva do sono (AOS). Fat Joe, o raparigo gordinflón, sonrosado, somnoliento e lento de pensamentos (en terminoloxía médica, padece bradipsiquia), magnifica e resume os principais achados clínicos desta estendida enfermidade.

Fat Joe, o personaxe de Os papeis póstumos do Club Pickwick, de Charles Dickens


Estendida pero infradiagnosticada: aínda que se calcula que afecta a entre o 5 % e o 8 % da poboación, hai moitos casos que non saen á luz. E os afectados poden sufrir serias repercusións, xa que a ela asócianse outras doenzas (comorbilidades) como diabetes e trastornos cardiovasculares.

E como podemos saber se sufrimos AOS?

Hai que estar atentos a estes sinais: ronquidos fortes e irregulares, que alternan con pausas respiratorias (apneas) por colapso da vía aérea; soño non reparador e habitualmente interrompido por múltiples espertares; somnolencia excesiva durante o día; lentitude para formular pensamentos e ideas, como lle pasaba a Fat Joe; dificultade para concentrarse e memorizar; cefaleas, principalmente sufridas polas mañás; e nicturia, ou sexa, necesidade de levantarse a ouriñar varias veces pola noite.

AOS e obesidade: o ovo ou a galiña?

Múltiples estudos epidemiolóxicos suxiren unha asociación entre trastornos de soño (incluíndo a falta de descanso) e a obesidade, que é unha das epidemias do século XXI. Loxicamente, a AOS é o tipo máis prevalente de obesidade relacionada con trastornos de soño.

Pero a relación parece bidireccional. Por unha banda, os pacientes obesos, sobre todo quen padecen a denominada obesidade de tipo central (con morfotipo en forma de pera ou piriforme, como Fat Joe), presentan AOS nunha porcentaxe que supera o 50 %; polo outro, o 60-70 % de persoas con AOS teñen este problema de exceso de peso, e os pacientes con trastornos de soño son máis proclives a desenvolvelo.

Isto parece relacionarse co trastorno hormonal e metabólico que causan as apneas durante o soño. Debido a esas interrupcións da respiración, diminúe a produción de leptina (hormona que produce saciedade e aumento da termoxénese ou produción de calor) e increméntase a de ghrelina, que estimula o apetito e a formación de adipocitos, as células graxas.

É dicir, nestas circunstancias, o cerebro establece un procedemento para aforrar enerxía, probablemente de forma equivocada. A iso súmase o incremento na inxesta de alimentos ricos en graxas e azucres, e o descenso da actividade física. E aínda por riba, o metabolismo dos pacientes con AOS poden desenvolver resistencia á acción da insulina, que en moitas ocasións desembocará nunha diabetes mellitus.

Trastornos vasculares

Outra das consecuencias das apneas durante o soño é a caída intermitente no osíxeno sanguíneo producida polos eventos obstructivos. Iso provoca unha activación cerebral con microdespertares cerebrais, que puidemos observar nos estudos que realizamos no laboratorio de soño.

Os somnólogos interpretamos que estes microdespertares, nos que o individuo non chega a adquirir unha vixilia completa, supoñen un mecanismo de defensa do cerebro durmido ante unha agresión. Producidos por liberación de catecolaminas (adrenalina), a longo prazo aumentan o risco de sufrir hipertensión arterial, angina de peito, infarto de miocardio, ictus, morte súbita…

Debe quedar claro que a detección precoz da AOS e o tratamento efectivo son unha poderosa arma de prevención ante os accidentes cardio e cerebrovasculares. Unha sinxela proba no propio domicilio do paciente durante unha noite, como é a poligrafía respiratoria, permite confirmar ou descartar o diagnóstico.

Somnolencia diúrna: perigo de accidente

A mala calidade do descanso nocturno no paciente con apneas ten outra connotación fundamental. O soño fragmentado, superficial, con múltiples microdespertares e vixilias de breve duración (ao que hai que sumar a nicturia) traen consigo que ese soño non sexa reparador, coa consecuente somnolencia excesiva durante o día.

A consecuencia é un baixo rendemento intelectual, con dificultades na capacidade de concentración, de memorización, de resolución de problemas, etc. E se eses ataques de soño acométennos durante a condución, hai serio risco de sufrir un accidente de tráfico.

De feito, a Dirección Xeral de Tráfico asocia a somnolencia diúrna ata co 30 % dos sinistros. Estes adoitan ser ademais os máis graves, xa que se producen a gran velocidade, sen freada previa e con choque frontal. Padecer apneas do soño aumenta entre 3 e 7 veces as probabilidades de sufrir accidentes de tráfico, estimación que aumenta a 11 veces se, ademais, inxérese alcol.

Como era de prever, a AOS tamén eleva o risco de sinistralidade en casa e no traballo. Neste último caso increméntase en polo menos un 50 %, o cal implica que o diagnóstico e o tratamento da apnea obstructiva do soño evitaría entre 18.000 e 25.000 accidentes laborais ao ano.

Unha axuda mecánica para eliminar a obstrución

E como se pode tratar? A principal técnica contra a enfermidade moderada ou grave baséase en aplicar un sistema de ventilación nocturna mediante un compresor e unha máscara axustada, que insufla aire purificado (dispositivos CPAP-BIPAP). Isto exerce unha presión positiva na vía aérea e permite solucionar a obstrución durante o soño. Algúns casos seleccionados tamén poden liquidarse mediante cirurxía.

No entanto, convén resaltar que o mellor tratamento para a AOS é a perda de peso, adoptar un estilo de vida saudable e seguir as normas elementais de hixiene de soño.


Autoría

  1. Juan José Ortega Albas. Somnólogo, Fisabio

Cláusula de Divulgación

Juan José Ortega Albas non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis aló do cargo académico citado.

The Conversation
The Conversation
https://theconversation.com/es

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Por que o exercicio físico axuda a que os tratamentos médicos funcionen mellor?

É unha ferramenta barata, fácil de usar e moi efectiva coa que podemos mellorar o prognóstico da maioría de enfermidades

Como lograr vivendas autosuficientes como a Estación Espacial Internacional

As casas do futuro tenderán a comportarse como un ser eficiente e autosuficiente, que trate de vivir en simbiose coa contorna natural

O 48% da poboación adulta española e o 25% da infantil carecen dun sono de calidade

Os trastornos relacionados afectan a un 22-30% da poboación e máis de catro millóns de persoas padecen algún tipo de afección crónica

Teño que poñer xeo se sufro unha lesión? A ciencia desaconséllao, e por unha boa razón

Algúns inflamatorios, incluíndo a auga xeada, modifican o proceso inflamatorio e favorecen as malas recuperacións e a fibrose