É probable que cada quen teñamos unha historia moi distinta sobre as razóns polas cales eliximos a carreira profesional á que nos dedicamos: desde as tradicións familiares, as aptitudes persoais, os gustos, as crenzas, ata cuestións mesmo anecdóticas como unha mestra determinada, un libro ou unha película, que puideron influír nun momento dado en que acabamos “sendo” de maiores.
Con todo, o feito de que haxa menos mulleres nas carreiras que se desenvolven no ámbito da tecnoloxía, a matemática ou a enxeñería indica que pode existir sobre elas certos estereotipos.
Estes estereotipos poden instalarse nas mentes infantís tan pronto como aos seis anos. A primeira infancia é un período onde se conforman as bases dos intereses, actitudes, valores, habilidades vocacionais e a exploración profesional que serán claves no futuro para realizar as súas eleccións de carreiras.
Onde e como xorden estes estereotipos? Como os podemos combater?
As enxeñerías son carreiras para homes
A pesar de que o pensamento matemático non é exclusivo dos homes, existen estereotipos de xénero presentes ao noso ao redor —que ás mulleres non se lles dá a tecnoloxía ou a informática, ou que son menos capaces para as matemáticas— que se manteñen en parte sustentados pola realidade de que hai moitas menos mulleres nas carreiras deste ámbito. É un círculo vicioso que é difícil de romper.
Estudos realizados a nivel global demostraron que prevalecen estereotipos de xénero que retratan aos homes como máis brillantes e con máis talento.
En calquera caso, se existe unha predisposición cara a unha ou outra área de coñecemento, o papel da educación debería ser de equilibrar e ofrecer a nenas e nenos a oportunidade de formación para ter as mesmas oportunidades e desenvolverse en todas as disciplinas.
Recoñecer os estereotipos de xénero
Os estereotipos de xénero son ideas preconcibidas que se asocian ao desempeño de mulleres e homes.
Algúns modelos tradicionais de ensino acrecentan as desigualdades entre nenas e nenos, tanto no espazo doméstico como no escolar. Evitalos neste segundo ámbito pódese lograr con estratexias pedagóxicas innovadoras.
Cambios de STEM a STEAM
O acrónimo STEM (Ciencia, Tecnoloxía, Enxeñería e Matemática, en inglés, a súa versión en español é CTIM), acuñado en 2001 pola bióloga estadounidense Judith Ramaley, propiciou a creación de modelos pedagóxicos que buscan achegar e impulsar ás nenas e mozas ás áreas de ciencia, tecnoloxía, enxeñería e matemática.
Ao modelo pedagóxico STEM, que contempla a realización de prácticas e estratexias educativas baseadas nestas áreas e que promove a alfabetización científica, introducíuselle recentemente a A de Arte (STEAM) para introducir aptitudes tamén necesarias como a creatividade e o pensamento crítico. Con iso búscase que se favoreza o desenvolvemento de habilidades comunicativas, na resolución de problemas e o traballo colaborativo.
Como introducir o enfoque STEAM
Aínda que en México este enfoque foméntase na educación básica, persisten os estereotipos de xénero ao redor da presenza, desempeño e interaccións educativas das mulleres que levan a cabo a súa carreira nestas áreas.
Achegar ás nenas e ás mozas ao estudo das disciplinas STEAM desde as etapas educativas temperás é clave. O poder transformador da educación permite a nenas e mozas verse a si mesmas no futuro cunha maior variedade de posibilidades profesionais e converterse en axentes de cambio. Para iso é fundamental ofrecerlles modelos e exemplos doutras mulleres que tiveron achegas importantes na historia destas disciplinas.
Cláusula de divulgación: Este artigo deriva do proxecto de investigación, Estancia Posdoctoral Académica CONAHCYT. Institucións participantes: Centro Universitario dos Altos, Universidade de Guadalaxara, México e a Rede de Ciencia, Tecnoloxía e Xénero, Rede CITEG.
É fundamental que se combatan os estereotipos de xénero nas primeiras etapas educativas, xa que moitas veces os nenos e nenas crecen con ideas preconcibidas sobre que carreiras son “para homes” e cales “para mulleres”. Promover a igualdade de oportunidades nas disciplinas STEM e STEAM, amosando modelos femininos que tiveron éxito neste ámbito, pode ser clave para que as nenas se vexan capaces de elixir as súas vocacións sen limitacións impostas polo xénero. A educación ten un poder transformador e debe ser o espazo onde se eliminen estes prexuízos dende o inicio.
É fundamental que se combatan os estereotipos de xénero nas primeiras etapas educativas, xa que moitas veces os nenos e nenas crecen con ideas preconcibidas sobre que carreiras son “para homes” e cales “para mulleres”. Promover a igualdade de oportunidades nas disciplinas STEM e STEAM, amosando modelos femininos que tiveron éxito neste ámbito, pode ser clave para que as nenas se vexan capaces de elixir as súas vocacións sen limitacións impostas polo xénero. A educación ten un poder transformador e debe ser o espazo onde se eliminen estes prexuízos desde o inicio.