*Artigo de 
A inclusión financeira converteuse recentemente nun tema prioritario na axenda global e nunha peza fundamental para acadar obxectivos como o desenvolvemento sostible, a eliminación da pobreza, a redución de desigualdades e o crecemento económico. Con todo, medir de maneira precisa o grao de inclusión dun sistema financeiro segue sendo un reto.
Que é a inclusión financeira?
Comecemos por definir o concepto. A inclusión financeira refírese ao acceso que teñen as persoas e empresas a produtos e servizos financeiros útiles e atinxíbeis, como contas bancarias, créditos, seguros e pagos, que son proporcionados de maneira responsable e sostible. Isto permite aos sectores máis vulnerables da poboación mellorar a súa calidade de vida, investir en educación e negocios, e manexar mellor os seus riscos financeiros.
En países en vías de desenvolvemento, a falta de acceso ao sistema financeiro formal é unha barreira significativa para o progreso. Segundo a enquisa global Findex do Banco Mundial de 2021, o 29 % da súa poboación adulta aínda non ten unha conta nunha institución financeira (incluíndo as contas de diñeiro móbil). Este acceso desigual limita as oportunidades económicas e perpetúa a pobreza.
Medir a inclusión financeira, para que?
Medir a inclusión financeira é esencial para entender o seu impacto, así como para deseñar políticas públicas efectivas e avalialas acertadamente. Unha medición precisa permite comparar o progreso entre países e ao longo do tempo, ademais de identificar áreas específicas que requiran intervención. Con todo, na actualidade non existe consenso sobre o mellor método para levar a cabo tal medición.
Existen principalmente dous enfoques para medir a inclusión financeira: indicadores individuais e índices compostos.
- Indicadores individuais: Este método elabora indicadores específicos do acceso a determinados servizos financeiros, como os depósitos, créditos ou pagos. Aínda que proporciona datos valiosos, non logra ofrecer unha visión integral do grao de inclusión financeira dun país. Estes indicadores foron esenciais nas investigacións pioneiras sobre o tema.
- Índices compostos: É o método que se utiliza actualmente. Combina múltiples indicadores nun só índice, proporcionando así unha visión máis holística da inclusión financeira dun país. Para iso, adóitanse utilizar datos de bases globais como a Global Findex e a Enquisa sobre acceso financeiro do FMI.
Desafíos e propostas de mellora
A pesar dos diversos intentos que se ensaiaron, os índices propostos ata o momento son susceptibles de mellora a efectos de obter unha ferramenta de medición máis precisa e axustada á realidade financeira dos países aos que se aplique. A continuación, enuméranse os dous desafíos principais:
1.- Consideración das finanzas dixitais: Co aumento do uso de teléfonos móbiles e servizos de diñeiro móbil, é crucial que os índices de inclusión financeira inclúan indicadores das finanzas dixitais en todas as súas dimensións, en lugar de circunscribirse aos das finanzas convencionais, como fan a maioría dos traballos existentes. Iso reflectiría mellor a realidade actual, especialmente en países en desenvolvemento nos que devanditos servizos atópanse en auxe.
2.- Consideración dos sectores vulnerables: Todos os índices ensaiados ata o momento baséanse en información referente á poboación total de cada país. Con todo, este enfoque ignora un feito de crucial relevancia: a inclusión financeira non é homoxénea entre os distintos grupos socioeconómicos dunha mesma sociedade. Por iso, é necesario desenvolver índices que consideren o grao de inclusión financeira dos segmentos vulnerables da poboación, como as mulleres, as persoas con baixos niveis de educación e os sectores máis pobres. Isto permitiría unha avaliación máis precisa da situación financeira dun país.
Conclusións
A inclusión financeira é esencial para o desenvolvemento sostible e a redución da pobreza. Para avanzar nesta dirección, é crucial mellorar a forma en que medimos este fenómeno. Incorporar as finanzas dixitais e os datos referentes a grupos vulnerables son pasos importantes cara a unha avaliación máis precisa e útil.
A creación dun índice composto que reflicta estas melloras non só facilitaría unha mellor comprensión da inclusión financeira, senón que tamén proporcionaría ferramentas máis efectivas para o deseño e avaliación de políticas públicas. Cun enfoque máis inclusivo e detallado, podemos asegurarnos de que ninguén quede atrás no camiño cara a un desenvolvemento económico máis equitativo e sostible.
*Sobre os autores: Begoña Álvarez García é Profesora do Departamento de Empresa da Universidade da Coruña. Brais Pociña Sánchez é Profesor do Departamento de Economía da Universidade da Coruña.
*Cláusula de divulgación: Brais Pociña Sánchez recibe fondos do Ministerio de Educación a través dun contrato FPU (FPU21/02763). Begoña Álvarez García non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, ni recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, he declarou carecer de vínculos relevantes más alá do cargo académico citado.
