Ghichar, fanado, pai-fillo-nai: as 400 palabras (e un cento de refráns) do galego de Vigo

Se vives en Vigo e alugas un baixo lóbrego non significa que teña pouca luz, senón que está totalmente baleiro. E cando un vigués di que unha persoa “está fanada” , o que quere dicir, é que lle falta un dente. Estas son dúas dos centos de palabras que definen os trazos diferenciais do galego que se fala na cidade olívica, malia que é a urbe máis castelanizada de Galicia. Co obxectivo de reivindicar que o idioma aínda é a lingua habitual en moitas zonas do rural vigués, e de conservar a súa fala, o filólogo da Universidade de Vigo (UVigo) Xosé-Henrique Costas acaba de publicar un libro no que recompila 400 palabras e máis dun cento de refráns propios do galego máis vigués.

“Vigo é moito máis que o centro urbano castelanizado, Vigo é tamén Rorís, A Falcoa, O Freixo, Moledo, Mide, Baruxáns, O Carballal, Redomeira ou Marcosende, o Vigo de sempre onde o galego é aínda a lingua habitual”, dixo categórico o experto durante a presentación de A fala de Vigo.Trazos diferenciais da nosa variedade dialectal, un libro presentado este mércores e editado co apoio da Área de Normalización Lingüística da universidade viguesa. O autor, pese ás estatísticas do baixo número de falantes de galego en Vigo, defendeu que aínda se escoita galego pola rúa, nos buses e mercados, nos bares e nas tendas e, sobre todo, no rural.

Publicidade

Os trazos característicos

O volume ábrese cun soneto a Vigo de Darío Xohán Cabana, continúa cun limiar dun “vigués de adopción” como Xosé Luís Méndez Ferrín e arrinca coa descrición dos principais trazos fonéticos e morfolóxicos do falar de Vigo. “A de Vigo é unha fala suroccidental galega, con todas as súas características macrodiferenciais: miña irmán, a mañán, as rans, as mans, gheada, seseo etc.”, explicou Costas durante a presentación do libro. Unha obra que naceu dunha conferencia que deu o propio Costas na asociación Faladoiros-Vigo e cuxo obxectivo é que chegue a centros de ensino, asociacións veciñas, deportivas, culturais e musicais pero, tamén, a todas aquelas persoas curiosas que queiran saber como se fala o galego de Vigo.

Máis dun cento de refráns…

Amais da información sobre a fonética, fonoloxía e prosodia propia das diferentes parroquias do concello, a obra recolle un cento de refráns, frases feitas e locucións típicas do galego falado en Vigo. Dende dar en tolo ou ir a Vigho por mirar Canghas ata quen che dera piche pola costa de Peniche’ pasando por: a cabra co visio dá cos cornos no cu / quen cala fode a quen fala / quen de novo foi bailador de vello dálle un xeitiño etc.

Publicidade

E 400 palabras

Os exemplos de palabras “propiamente viguesas” son múltiples. Chiflaso, Delourar, Fanado, Fariñoque, Ghaldrumeiro, Ghichar, Marmanxo, Marreca, Pello, Petouraso, Pisca-pisca… “En Vigo xogamos ao ‘pai-fillo-nai’ no canto de ao tres en raia, dicimos pelo no canto de mariola e prememos o pisca-pisca do coche no canto do intermitente”.

Na obra tamén se afonda nalgúns sufixos especiais (un peleiro / un pelo), Así mesmo defínense arredor de 400 palabras de uso común en Vigo que raramente aparecen en dicionarios ou aparecen con outros significados, algunhas exclusivas de Vigo e outras comúns co suroeste de Pontevedra, incorporando tamén galicismos, anglicismos, xitanismos e castelanismos adaptados ao falar vigués. “Cando un vigués di que se aluga un baixo lóbrego, non se refire a falla de luz como acontecería en calquera outro lugar galego, senón simplemente a que está totalmente baleiro, sen divisións”, exemplificou o docente, quen fixo fincapé en que hai moitas palabras que son iguais, pero que teñen unha significación distinta.