A procura de alteracións xenéticas tumorais que sexan capaces de predicir de resposta a un tratamento aprobado ou en fase experimental son fundamentais nos servizos sanitarios. O cancro de cada persoa ten unha combinación única de mutacións e o labor de estudalas a fondo é básico para frear e previr a enfermidade. Con ese pano de fondo, este xoves dá comezo en Vigo a quinta edición do Simposio Nacional de Oncoloxía de Precisión. Coa pretensión de avanzar nun eido que para as persoas investigadoras parece dunha necesidade obvia, pero que non o é tanto nos ollos de quen xestiona a sanidade pública. Ou polo menos, esa é unha das teses que sostén un dos coordinadores científicos do congreso, Sergio Vázquez Estévez, tamén doutor no Servizo de Oncoloxía Médica do Hospital Universitario Lucus Augusti.
—Por que son necesarios simposios como o que arrinca este xoves?
—O primeiro que buscamos é facer unha revisión do mellor do ano pasado no campo da oncoloxía de precisión. O máis relevante do que se presentou en congresos internacionais, revistas de investigación… Formulámolo como un congreso multidisciplinario. Non só participan oncólogos médicos, senón tamén investigadores en bioloxía molecular, é dicir, na parte máis básica da oncoloxía. Ademais, tamén propuxemos dúas mesas dedicadas á xestión. Tratamos de sinalar que a oncoloxía de precisión é algo básico se queremos tratar aos nosos pacientes dun xeito personalizado.
—Antes de que fale dos contidos que van abordar. Que diagnose fai vostede da oncoloxía de precisión no Servizo Galego de Saúde?
—É certo que temos un problema no campo da oncoloxía de precisión. Non está organizado dende arriba. As determinacións dos biomarcadores son básicas para saber o tipo de tratamento que teñen que recibir os diferentes pacientes non entra na carteira do Sistema Nacional de Saúde e obviamente tampouco na do Servizo Galego de Saúde (Sergas). Polo tanto, isto quere dicir que temos que ir buscando a vida nos servizos de oncoloxía médica.
Ademais, nesta determinación tampouco hai organización. Os centros facemos as determinacións moleculares máis básicas, pero o que é a secuenciación masiva, que tamén é importante, neste momento só se pode realizar no Hospital Clínico de Santiago de Compostela. Non está ben comunicado dende arriba de xeito que haxa uns centros de referencia aos que poidamos mandar as mostras dos nosos pacientes e que nos digan nun tempo axeitado o biomarcador que está relacionado co cancro en concreto. Ese sería o xeito eficiente de conseguir o tratamento máis adecuado cando se diagnostica e en cada momento na evolución da enfermidade.
É certo que isto está recollido na Estratexia da xestión do cancro en Galicia 2022-2028 na que participamos moitos compañeiros. Aí está previsto poñer en marcha un plan galego de oncoloxía de precisión. Isto é o primeiro. O básico para que podamos tratar ben aos doentes.
“Tratamos de sinalar que a oncoloxía de precisión é algo básico se queremos tratar aos nosos pacientes dun xeito personalizado”
—Na primeira mesa deste xoves que lle poñen por nome Básica – Traslacional, hai un oco prioritario para o radón. Supoño que non é casualidade sendo Galicia quen acolle o evento.
—Dende logo, o radón parece infravalorado coa súa relación cos cancros. Nomeadamente, co de pulmón. Temos que ter en conta que a exposición ao radón é a segunda causa relacionada co cancro de pulmón despois do tabaquismo. E non só é a segunda causa, senón que potencia os efectos do tabaquismo na xénese co cancro de pulmón. Galicia é, xunto con Asturias e Estremadura, unha das zonas do Estado na que máis radón hai nas vivendas. Fundamentalmente polos solos graníticos e porque están as vivendas mal illadas e mal ventiladas.
Neste momento estamos a realizar traballos xunto con outros hospitais de España para ver a relación entre a presenza de radón nas vivendas e a determinación das mutacións no cancro de pulmón. Isto é oncoloxía de precisión e disto se vai falar este xoves nesta mesa de debate.
—Logo vaise facer unha achega á bioinformática e á chamada saúde dixital. Abordaránse novas aplicacións da intelixencia artificial na oncoloxía?
—Vai precisamente disto, pero hai un pouco de todo en canto a tecnoloxía. Abordarase por exemplo os puntos fortes da análise masiva de datos como as historias clínicas de tódolos pacientes. Trátase de tomar mellores decisións baseándonos nesta compilación tan grande de datos e dos seus resultados. Este é un campo moi amplo no que se poden facer moitas cousas. Dende que o Sergas poida valorar se un fármaco é efectivo ata calquera actuación de prevención. A intelixencia artificial da que falas é fundamental nos programas de cribado do cancro de próstata e de pulmón, por exemplo. Pódese deducir que pacientes teñen máis risco de padecer un cancro de determinadas características.
Realmente, cada vez vai haber máis aplicacións da intelixencia artificial na medicina. Tamén nos poderán dicir o risco que ten un paciente de acudir a urxencias… E a partir de aí poder tomar as mellores decisións. Pero vamos, queda un camiño moi longo por percorrer. Aínda estamos comezando.
“A exposición ao radón é a segunda causa relacionada co cancro de pulmón despois do tabaquismo”
—Con toda esta antesala, o venres trataredes de debullar cada un dos tipos de cancro.
—A idea desta mesa de Clínica é revisar as mellores investigacións do ano pasado en cada unha das patoloxías relacionadas coa oncoloxía de precisión. Cómpre dicir que non tódolos cancros están igual de evolucionados ou estudados no que ten que ver coa oncoloxía de precisión. O máis desenvolvido sen dúbida é o cancro de pulmón. Nunha porcentaxe grande dos cancros de pulmón, se os pillas ben, vanse atopar mutacións que son tratables e conseguen taxas moi altas de supervivencia.
—O prato forte parece que é a clase maxistral de Reinhard Buettner investigador do Colognia Center for Integrated Oncology. Que é o que vai tratar?
—Confirma un pouco o que intentamos sempre nestes simposios. Fundamentalmente, concienciar os nosos xestores da importancia da oncoloxía de precisión. Para isto hai que ter unha estratexia de carácter estatal. No caso de España é difícil porque temos 17 sistemas autonómicos, pero si que debera haber un consenso co Goberno central para chegar a unha estratexia máis conxunta. Na que, de feito, os biomarcadores entraran dentro da carteira de servizos. É dicir, que os pagara o Sistema Nacional de Saúde.
Isto é o que se está a facer en países como Francia, do que veu un poñente o ano pasado, ou Alemaña, de onde vén Reinhard Buettner. Imos coñecer este modelo que se parece moito ao francés e ao que nos gustaría a tódolos oncólogos achegarnos. Desgraciadamente non é así. Hai algunhas autonomías como Catalunya que si que xa o están a implantar.
