O risco para a saúde que moitas persoas terán que afrontar durante a propagación do coronavirus SARS-CoV-2 é a principal preocupación para os profesionais sanitarios nestes días. Porén, de forma indirecta, o confinamento (que todo apunta a que se prolongará máis dos 15 días previstos) pode facer que xurdan outros problemas de saúde, como os mentais, derivados do impacto da crise e a reclusión no fogar. O profesor e investigador Fernando Vázquez González, do departamento de Psicoloxía Clínica da Universidade de Santiago de Compostela, analiza para GCiencia este escenario e achega algunhas ideas e propostas para levar mellor a corentena.
– Como nos afecta algo así?
– É algo moi complexo, e o illamento non reforza precisamente a saúde mental. Na situación que estamos a vivir, ademais, hai outro elemento: o feito de ter que convivir con persoas coas que igual non estamos habituados a compartir espazos, ou que hai tempo que non compartiamos. E logo tamén está o pánico vendo todo o que acontece arredor.
Resulta descoñecido para a gran maioría da xente, tanto para as persoas de ‘a pé’, como para os responsables de tomar as decisións que nos afectarán a todos. Atinar totalmente é moi difícil, porque as cousas van mudando. E ademais vai custar tempo arranxar as consecuencias.
– Que podemos facer para anticiparnos aos problemas que vaian xurdindo?
– Hai que tratar de mitigar os problemas que se derivan do confinamento. As circunstancias persoais varían moito, pero diría que o esencial é que temos que dedicar un anaco cada día a coidar de nós mesmos. Facer algo que en calquera outro momento nos faga sentir ben e pasar un tempo agradable; pode ser tomar un café, escoitar música, ler…
Outro punto importante é manterse ocupado, marcarnos unha pauta de tarefas e obrigacións a cumprir todos os días, buscando elementos de distracción para non pararnos a pensar demasiado nas preocupacións que temos. Podemos chamar a amigos ou á familia, limpar e recoller a casa, redecorala, organizala…O exercicio físico, dentro do posible, tamén axuda porque ten un gran potencial antiestrés, e modula o estado de ánimo.
Tamén hai que saber limitar o uso das tecnoloxías, mantendo os vínculos e o contacto coa nosa xente, pero ao tempo hai que limitar a sobreinformación que nos chega a través dos medios de comunicación. Estamos vivindo unha actualización constante do que está pasando, cunha alarma crecente, e isto hai que racionalo no posible porque nos pode facer dano.
“Igual é o momento de valorar na súa medida as experiencias que compartimos coa xente que queremos”
– Pode haber algo de bo nisto que estamos vivindo?
– Temos que facer o esforzo por buscar o enfoque positivo disto, porque consecuencias negativas xa imos ter moitas, e o problema xa é o suficientemente grave como para sobredimensionalo aínda máis. Hai que buscar o que, de cara ao futuro, poida servir de aprendizaxe, e que incluso axude a mellorarnos como persoas e como sociedade, e a recuperar a importancia que ten o traballo en común. As crises tamén son isto.
Ata hai unha semana viviamos un día a día moi intenso, sen tempo para pararnos a pensar, e de súpeto, para moita xente, todo iso mudou, e batemos de fuciños coa realidade. Igual é o momento de valorar na súa medida a importancia do tempo e as experiencias que compartimos coa xente que queremos e nos quere, a familia, os amigos, os compañeiros do traballo. Darnos conta do gran valor que teñen cousas das que ás veces nos esquecemos. O modelo de vida que temos a veces non dá espazo para isto, e pásase por alto. Agora podemos pensar, e recuperalo.
– E para as persoas con problemas de saúde mental?
– Teñen que saber que aínda que o contacto cos profesionais que as atenden non sexa presencial, poden contar nestes días con eles. Que contacten con eles, se o precisan, que non pensen que molestan, non é un bo razoamento pensar que xa falarán cando a cousa se calme. Estamos aquí para axudar. Hai que tomalo con naturalidade, e temos que axudarnos todos para levar da mellor maneira posible esta situación.
– Está tamén a xente que pasa por isto soa.
– Podería quedar mal dicilo neste momento, pero salvando as distancias, a soidade é outra epidemia do século XXI. Como dicía antes, coa solidariedade que estamos vendo estes días é posible que rexurdan eses comportamentos humanos que tiñamos algo esquecidos: concibir que a nosa felicidade tamén ten que estar en facer felices aos demais. E se queremos velo desde o enfoque egoísta dalgunhas persoas, que pensen que hoxe son outros os que están sós, pero que mañá poden ser eles.
Ser consciente de que somos humanos, e por tanto vulnerables, e de que a solidariedade é algo esencial, vainos axudar a que isto vaia mellor. Non é só que a min me vaia ben, senón que se aos demais lle vai ben, a min tamén. E por tanto debes preocuparte de axudar. Está demostrado desde hai moito tempo que non hai factor máis protector na saúde mental que unha rede social boa e forte arredor de nós.
– Vai haber, ademais da soidade, que afrontar a perda e o dó.
– Iso vai pasar, por suposto, e vai afectarnos. O dó é un proceso persoal, e aínda que o intentemos racionalizar, sempre afecta. Hai varias fases: impacto, rabia e negación, enfado, culpabilidade por pensar que poderiamos ter feito máis… E finalmente hai que asumilo, aínda que polo medio pasemos momentos malos. Cadaquén debe experimentalo á súa maneira, porque é inherente ao ser humano.
E aquí, coma sempre, é importante ter xente ao lado e apoio emocional. A persoa ten que tamén facer un esforzo por non illarse, manterse activa, non deixarse levar nin que a tristeza a domine. Se esta tristeza se instala, na medida na que isto nos limita moito máis do que esperabamos, é fundamental pedir axuda, porque isto pode complicarse e levar a un cadro clínico de depresión.
E se sabemos de alguén próximo que pase por isto, debemos facer ver que estamos aí para axudar, pero sen resultar demasiado invasivos, porque cada persoa ten os seus procesos e tempos e hai que respectalos.
Máis info:
Enjuanes: “É moi probable que este coronavirus regrese cada inverno”
Falece a terceira persoa afectada polo coronavirus en Galicia