A Consellería de Sanidade mantén o seguimento dun caso de tuberculose detectado no IES Julio Prieto Nespereira, en Ourense. Onte confirmou que o rastrexo dos contactos derivou en 19 positivos por tuberculina, o que significa que mantiveron contacto coa bacteria causante da infección pero que non teñen por que desenvolver a enfermidade. Dende a consellería lanzáronse mensaxes de calma, asegurando que a situación “está controlada” e que non se pode considerar un gromo, dado que só hai un caso coa infección activa e, polo tanto, con síntomas e capacidade de contaxio. De todos modos, seguen a realizarse probas rutineiras para verificar que ningún dos 19 positivos por tuberculina desenvolve a enfermidade. Todos eles xa teñen un tratamento pautado para evitar a aparición da tuberculose.
“En tuberculose, cando hai atraso diagnóstico, é frecuente que a transmisión sexa importante, como foi este caso. Dado as transmisións observadas probablemente será necesario ampliar o número de contactos a revisar”, advirte o presidente da Fundación Unidade de Investigación en Tuberculose de Barcelona, Joan Caylà, en declaracións ao Science Media Centre España. Polo tanto, prevese que a Xunta continúe rastrexando os contactos e facendo cribados para atopar novos positivos. Realizaranse a todas aquelas persoas, sexan conviventes ou non, que mantiveran contacto durante máis de seis horas coa persoa infectada. Despois, realizarase a proba da tuberculina ou o test de quantiferon para verificar o número de afectados.
Aquí tendes as claves da enfermidade infecciosa máis mortífera do mundo, só por detrás da covid:
Cales son os síntomas da tuberculose?
“O primeiro que hai que diferenciar claramente é que temos un estado de infección e un estado de enfermidade. A infección, o bacilo, permanece latente pero non provoca enfermidade. Da xente que se infecta, aproximadamente un 10% si que termina desenvolvendo esa doenza e ese 10% normalmente faino entre os primeiros dous e cinco anos, aínda que pode haber xente que a padece máis tarde”, aseguraba Raquel Barbosa, profesora asociada de Medicina Preventiva e Saúde Pública na Universidade de Santiago de Compostela (USC), a GCiencia en febreiro.
Para aquelas persoas que si presenten síntomas, os máis habituais son a tos crónica, ás veces con sangue, a dor torácica, o cansazo, a perda de peso, a febre e os suores nocturnos. Dende a Organización Mundial da Saúde (OMS) advirten de que os síntomas poden durar moitos meses, polo que se pode transmitir a enfermidade sen sabelo e por iso é tan importante que se activen os protocolos de actuación, como ocorreu en Ourense, para minimizar ao máximo posible o número de casos. Ademais, tamén é importante subliñar que a enfermidade afecta maioritariamente os pulmóns, pero tamén os riles, o cerebro, a columna vertebral e a pel, polo que os síntomas dependerán da parte do corpo que estea afectada pola tuberculose.
Como se transmite?
Antes de que Robert Koch descubrira a bacteria que provocaba a tuberculose pensábase que era unha enfermidade hereditaria. Agora sábese que se propaga a través do aire cando unha persoa infectada tuse, fala ou canta. Por iso, cando se detecta un caso positivo, como en Ourense, actívase un protocolo e faise un rastrexo de contactos que puideron estar expostos á bacteria. Coa chegada das novas tecnoloxías tamén se implantou a secuencia do xenoma completo, que permite atopar patróns de transmisión da tuberculose. Isto axuda a atopar e tratar persoas coa infección, tanto activa como latente.
Como se trata?
A tuberculose trátase con antibióticos que, para ser eficaces, deberían tomarse diariamente entre catro e seis meses. Segundo a OMS, se se suspende o tratamento antes de tempo ou sen supervisión médica, córrese o risco de que a tuberculose que aínda está activa se volve resistente aos medicamentos. Tamén cabe a posibilidade de que a doenza non responda a esta pauta. Entón estariamos a falar de tuberculose farmacorresistente, que precisaría doutro tipo de medicación.
Cal é a incidencia en Galicia?
Galicia puxo en marcha o Programa Galego de Prevención e Control da Tuberculose en 1994, co obxectivo de diminuír ao máximo posible o número de casos. Segundo os últimos datos da Consellería de Sanidade, dende 1996 logrouse reducir esta cifra nun 82%, pasando de 1.963 pacientes a 353 en 2021. É dicir, a incidencia reduciuse de 71,8 a 13,1 casos por cada 100.000 habitantes.
No que respecta ao perfil do paciente en Galicia, cada vez preséntanse máis casos en idades avanzadas e con outras patoloxías asociadas, sobre todo as que afectan ao sistema inmunitario. De feito, a incidencia máis elevada rexistrouse nos maiores de 74 anos. Tan só o 3,1% foron nenos menores de 15 anos.
Cal é a súa historia?
Os humanos convivimos coa tuberculose dende tempos inmemoriais. Na antiga Grecia chamábana phthisis; na antiga Roma, tabes; e en hebreo antigo, schachepheth. Na Idade Media recibía o nome de escrófula e durante o século XVIII denominábase a praga branca pola palidez que presentaban os doentes. Pero a palabra tuberculose non se comezou a empregar ata 1834, cando Johann Schonlein inventou a palabra. Así o explican dende o Centro para o Control e Prevención de Enfermidades (CDC) de Estados Unidos, que tamén subliña que a bacteria causante da tuberculose, a Mycobacterium tuberculosis, pode existir dende hai tres millóns de anos.
O paso definitivo da ciencia veu da man de Robert Koch, o doutor que en 1882 anunciou o descubrimento do bacilo que causa a enfermidade. “Foi o paso máis importante que se deu para o control e a eliminación desta doenza mortal”, apuntan dende o CDC. Para honrar este achado, o 24 de marzo, o mesmo día que Koch descubriu a bacteria, instaurouse o Día Mundial da Tuberculose para concienciar sobre unha enfermidade que segue a producir 1,6 millóns de mortes no mundo.
