Xoves 28 Marzo 2024

A revolución do drag, unha ferramenta para divulgar a ciencia

Sassy Science e Meiga-i son dous exemplos de como o drag pode achegar a ciencia á sociedade galega

A divulgación científica é un xeito de facer partícipe á sociedade dos logros e avances que se fan dende a academia, pero esta disciplina non deixa de renovarse, ofrecendo todo tipo de contidos grazas aos diversos espazos e formas de comunicación que continúan xurdindo. Neste sentido, o drag aparece cada vez máis como unha práctica unida a esta difusión do coñecemento e da información, posibilitando achegar a ciencia a distintas esferas da sociedade.

“Hai que entender o drag e o transformismo, non como unha disciplina, senón como unha práctica. Dunha drag paiasa, a súa disciplina é ser paiasa, e dunha drag científica, a disciplina é a ciencia. O drag é unha práctica escénica que pretende xogar cos marcadores de xénero coa fin de crear unha fantasía ou contar unha historia, e iso podes levalo a múltiples disciplinas”. Así fala Javier Sánchez (Vigo, 1997) baseándose na investigación existente arredor da cuestión.

Publicidade

“Quero romper o estereotipo de que a diversidade só existía en Madrid ou Barcelona”, sinala Javier Sánchez

Meiga-i, unha pandeireteira que viaxa no seu OFNI (Obxecto Folclórico Non Identificado), é precisamente a personaxe que utiliza Sánchez para divulgar a diversidade e a disidencia dende un punto de vista antropolóxico: “Nos meus espectáculos intento baixar a garda do público a través do humor, monólogos e cancións, e vou introducindo anécdotas sobre a cultura galega explorando a memoria da diversidade en Galicia. Quero romper o estereotipo de que é algo que só pasou en Madrid ou en Barcelona”. Así, ao máis puro estilo Quen quere ser millonario, Meiga-i vai interpelando ao público arredor de cuestións como a sexualidade da muller nas cantigas tradicionais ou as xiras de transformismo do Lugo do século XIX no seu Saber e cantar.

Máis preto das ciencias naturais está Sassy Science, o alter ego de Mario Peláez (Langreo, 1992) no eido da divulgación, que puido presentar a súa proposta na Universidade de Santiago de Compostela (USC) grazas á G-Night: “O drag é un arte celebratorio, onde todas as partes que ás veces se agochan nunha contorna seria, como a academia, póñense de manifesto. Penso que o drag aporta visibilidade, e tamén disocia os conceptos de serio e rigoroso. Porque eu rigorosa moito, pero de seria non teño un cabelo, nin sequera da perruca. O drag tamén axuda a que a forma na que fago divulgación xa estea enfocada a un público concreto, mulleres cisheterosexuais e persoas LGTBIQA+, que non sempre teñen o seu espazo nin na academia nin no mundo da comunicación científica“. Actualmente, Peláez continúa a súa especialización en Física na Universidade de Lille grazas a unha beca Margarita Salas.

Os comezos

A pesar das coincidencias no seu labor comunicativo, os seus comezos foron bastante diferentes. No caso de Javier Sánchez, a súa investigación comezou por un interese persoal, pero, como comunicador profesional, non puido evitar interesarse pola transmisión destes coñecementos que el acumulara: “Non escribo libros, a miña divulgación está circunscrita aos escenarios. Penso que a transferencia da información ten que conectar coa poboación suxeito destes estudos, porque o que non pode ser é que no colectivo teñamos que ser todas académicas para entender a nosa propia historia”.

Neste sentido, Sánchez apunta moito ao labor de Daniela Ferrández, doutora en Historia que está traballando na investigación da historia da disidencia sexual na Galicia de finais do século XIX e do século XX, e reivindica o papel da cultura popular: “Historicamente foi considerado algo ordinario e non se consideraba cultura, chamábase usos e costumes. O que se está a facer actualmente é reivindicar o papel das pandeireteiras, as que transmitiron este legado a través da música”.

Daniela Fernández: “Hai referentes de diversidade  esquecidos ou agochados no pasado e cómpre recuperalos”

A propia Ferrández explica que “o drag pertence a un movemento que cuestiona os estándares normativos do sistema sexo-xénero e abre as portas á visibilidade da diversidade. A importancia da memoria da disidencia sexual é vital para o colectivo, para saber que tivo un pasado, comprenderse no presente e imaxinarse no futuro. É importante para que as persoas que fan parte da diversidade saiban que non aparecimos no mundo hoxe, senón que hai referentes no pasado esquecidos ou agochados e cómpre recuperalos por xustiza con eles e con nós mesmas”.

Para Mario Peláez, a aparición de Sassy foi unha converxencia de dous mundos nos que xa se estaba desenvolvendo como persoa: “Por unha banda estaba o meu proxecto, Enabling Excellence, onde recibíamos formación en comunicación, pero tamén tiñamos que aplicala a algo. Por outro lado, eu formaba parte da asociación SOMOS LGTB+ Aragón, onde me deron un primeiro espazo seguro no que explorar o drag e onde naceu Crisis Artítica, o meu nome drag cando non estou facendo divulgación. Como estas dúas cousas se desenvolveron practicamente ao mesmo tempo, pareceume unha boa idea mesturalas e ver que pasaba”. Deste xeito, o drag converteuse nunha forma de achegar a súa especialización na caracterización de materiais a través de microscopia electrónica ao público xeral.

Converxencia

O drag, como práctica de comunicación científica, converxe coa academia nun espazo onde ambos mundos poden beneficiarse. Sánchez apunta precisamente cara a apertura da academia e as posibilidades que isto ofrece: “As persoas queer que antes vivían na marxinalidade hoxe están chegando á universidade e estanse doutorando. Historicamente, a investigación estaba feita dende fóra, agora somos nós, os grupos afectados. Hai un cambio de enfoque porque ti non podes intentar analizar o queer sen adaptarte ao seu marco de referencias. Se intentas analizar o transformismo dende o punto de vista do binarismo de xénero non o vas entender. Vas intentar aplicar etiquetas a algo que é unha contestación a esas etiquetas“.

“O groso do público non sempre entende ata que punto a investigación é unha profesión creativa”, afirma Mario Peláez

Non obstante, esta relación tamén funciona bidireccionalmente, e é precisamente nisto no que Mario Peláez intenta facer fincapé: “A ciencia aporta ao drag un punto de vista diferente, que se centra dentro do arte que existe dentro do propio proceso científico. Penso que o groso do público non sempre entende ata que punto a investigación é unha profesión creativa e o drag axuda a poñer unha ponte entre estas dúas realidades. Tamén, o feito de unir estes dous mundos fai que, quen estamos niso, teñamos unha comunidade propia. Non estou facendo isto eu soa, senón que coñezo multitude de raíñas que están a facelo tamén“.

Así, o drag convértese nunha práctica con numerosas vertentes que cabe explorar. Alén do seu potencial como ferramenta da comunicación, para Sánchez tamén é importante remarcar este como un ámbito de investigación no que analizar o transformismo como un experimento de distintas propostas arredor de como se vive o xénero hoxe en día, así como as distintas expresións que tomou no pasado. “Son unha drag que estuda o drag. Actualmente é un tema bastante trepidante e está dando opcións a un marco que se cría estático. E non se trata de perturbar o pasado, senón de identificar cousas que sempre estiveron aí, pero que se negaron“, explica o comunicador e o creador do catálogo Escolma Diversa, un mapeo que presenta información e anécdotas recollidas por diversos investigadores da cuestión en forma de xogo.

Neste sentido, Sánchez considera os medios masivos unha potente plataforma que posibilita transferir o coñecemento a grandes audiencias: “Aínda existe esta concepción de que todo o que sae na televisión é a verdade, o bo e o desexable. Que unha avoa vexa un programa onde aparecín pode significar que cando o seu neto lle pida unha saia ela diga que si”.

Xustamente neste eido entra a investigación de Daniela Ferrández, aínda que non se centra só no transformismo, senón que abrangue toda a memoria da disidencia sexual: “Evidentemente o rural é moito máis difícil de investigar, a nivel de fontes costa máis penetrar e coñecer o que aconteceu alí, pero o que se observa é que nas comunidades rurais prima a veciñanza, con quen podes ir construíndo esa comunidade, polo tanto non se segue tanto a norma. Levar todo isto aos centros de ensino, coñecer a existencia de persoas que viviron alén da norma, é fundamental e o drag, igual que outros elementos, poden axudar nesa difusión”.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Cinco libros para agasallar ciencia este Nadal

Unha listaxe con opcións para adultos e nenos que mostra o mundo científico e a súa historia en lingua galega

A eternidade por fin comeza un luns

Artigo gañador da VI edición do IGFAE C3, o concurso de comunicación científica do Instituto Galego de Física de Altas Enerxías

Altofalantes da lingua e da ciencia

Estimados colegas e amigos de Gciencia: Antes de nada, gustaríame darvos os...

A divulgación científica espállase polos campus da UVigo con máis de 15 actividades

O programa 'Ciencia de ida e volta', de carácter eminentemente experiencial, inclúe concursos, obradoiros e unha feira científica