Pablo Carrera (Vigo, 1961) é o reponsable da operación do buque científico Ramón Margalef en augas de Valencia e xefe de frota do Instituto Español de Oceanografía (IEO-CSIC). É biólogo mariño pola Universidade de Santiago de Compostela e doutor en Bioloxía pola Universidade da Coruña. Traballou no IEO desde 1992, interrompendo a súa actividade no centro durante nove anos, nos que estivo á fronte do Museo do Mar de Galicia. Desde o pasado sábado está ao mando da cooperación por mar do CSIC na busca de desaparecidos pola DINA.
—Que é o que está a facer o buque científico vigués Ramón Margalef desde o pasado sábado en Valencia?
—Somos só unha engrenaxe máis do que se puxo a disposición da Comunidade de Valencia. O primeiro foi coordinar cos equipos da Armada que xa estaban aquí e en función das nosas capacidades. Definimos as zonas de traballo con fotografías aéreas entre os navíos que teñen eles e nós. Estamos traballando na zona de Cullera, onde desauga o río Júcar, escaneando todos os fondos para poder ter uns mapas de batimetría. Neles é moi posible que poidamos atopar todos os obxectos que desde terra chegaron ao fondo do mar, e que poidan estar depositados por causa da propia DINA.
—Este barco está equipado cun sistema de ecosonda multihaz, cun robot submarino, con vehículos submarinos non tripulados… Ata o momento cales están sendo os resultados?
—Por limitacións operativas do buque traballamos entre os 15 metros de profundidade cara a fóra. A sonda que levamos nós dá unha resolución en vertical de 15 centímetros. Calquera cousa que aflore no fondo xa estamos a observala. De momento o que atopamos non está relacionado coa propia DINA.
—O robot Liropus 2000, que ten esa capacidade de traballar nos fondos mariños, é a principal baza neste caso?
—É un robot que ten moita autonomía e que dispón de seis hélices, polo que se pode mover en moitos planos, e conta con dúas cámaras de alta definición. Leva tamén unha cámara acústica que vén a realizar como unha ecografía que se fai con son, pero que ten calidade de resolución fotográfica, co que nas zonas turbias axuda a identificar obxectos que chegaron desde terra. O Liropus sae despois de que a sonda localice algún obxecto que poida ter que ver coa DINA. Por exemplo, coches. Se detectamos algún, entón empregamos o robot Liropus 2000 que levamos a bordo.
“Buscar corpos non é unha cuestión de cantidade senón de probabilidade”
—O que se dixo é que o barco ía axudar na busca de corpos, pero na realidade é máis ampla esa busca?
—Buscar corpos sempre é moi complexo, non é unha cuestión de cantidade senón de probabilidade. É como buscar unha agulla nun palleiro. Son termos probabilísticos porque estamos cubrindo áreas moi amplas. Imaxina que estamos vendo zonas de 36 quilómetros cadrados, isto son 36 millóns de metros cadrados. Un corpo ocupa pouco, polo que as posibilidades de atopar un corpo son relativamente baixas.
Pode ser máis doado atopar un obxecto metálico como os coches, porque canto máis contraste haxa entre a auga e o propio fondo, máis posibilidades temos nós de precisar o tipo de obxecto. Hai que ter en conta que nós somos un barco de investigación, o que facemos no noso día a día é utilizar o equipo para a observación dos ecosistemas mariños. Neste caso nos ecosistemas de fondo, por iso temos o equipamento perfecto para facelo. Por iso estamos empregando isto para estas circunstancias tan extraordinarias nas que todos temos que arrimar o ombreiro.
—Precisades un estudo da topografía de como van circular as correntes?
—Exacto. Sabendo como é o fondo, sabes como poden circular as correntes. Os factores que inducen as correntes son os ventos, as mareas, pero despois tamén a propia topografía condiciona o percorrido destas correntes. Esta zona onde estamos traballando non tiña unha batimetría tan fina como a que estamos a facer. O que estamos a favorecer é que cos modeladores de correntes saibamos a topografía real e con isto aumentamos as probabilidades de saber onde hai zonas de acumulación de obxectos ou de corpos, ou de materia orgánica que fose expulsada polo Júcar, o Turia, ou calquera dos barrancos que estiveron operativos durante a DINA.
—Pódense recuperar corpos, pero hai que facelo rápido, non si?
—Cómpre sinalar que nós se atopamos un corpo non podemos manipulalo. Necesitas unha orde xudicial, e normalmente a autoridade competente para poder facer esa recollida vai ser a Garda Civil, que é exactamente o que está pasando en terra. O que podemos é identificar un corpo e avisar as autoridades.
“A parte máis tráxica son as vidas humanas, pero tamén hai que traballar en todos os ecosistemas e estruturas civís”
—Hai un novo aviso da AEMET para este mércores que podería afectar novamente a Valencia. Isto pode complicar a situación actual xa grave e o voso traballo. É dicir, poden ter que empezar de cero outra vez?
—Primeiro temos que ver o impacto que vai causar esta DINA, que iso aínda está por ver. Agardemos que non sexa tan virulenta como a anterior. Pero en calquera caso, non creo que o noso traballo de topografía se vexa tan alterado. A efectos do que estamos buscando, coches ou calquera obxecto de orixe antrópica, que puido ser expulsado polos grandes ríos ao mar. Na zona costeira está traballando a Armada con embarcacións máis pequenas.
—Como responsable da flota do IEO, hai máis barcos, científicos, non é só o Ramón Margalef, serviría de algo poñer máis buques nesta busca?
—Non, porque tes que saber os medios que ten cada barco e en función diso complementalos. No Ramón Margalef temos unha sonda que é para augas de pouca profundidade. Por exemplo, o Ángeles Alvariño non a ten, polo que non ía poder facer unhas achegas tan importantes como as que estamos facendo nós.
—A axuda do CSIC non se limita ao mar, porque están traballando nesta operación por terra, mar e aire. Non é a primeira vez que os buques científicos do CSIC axudan en labores que van máis alá do voso estudo do ecosistema mariño. Xa temos exemplos de traballos en varias crises. Por exemplo, o volcán Tagoro, ou a busca dos corpos das nenas presuntamente asasinadas polo seu pai en Tenerife. Son excepcións pero si está previsto que o voso traballo chegue tamén en situacións de emerxencia?
—Cada vez que hai un problema deste tipo o que se fai é activar o protocolo. Dentro da estrutura do CSIC hai organismos de investigación moi variados. Somos máis de 110 centros de investigación, con máis de 14.000 persoas, polo que hai un potencial. Hai un grupo de asesoramento en desastres ou emerxencias do CSIC. Xa existía, por exemplo, cando se puxo en erupción o volcan da illa de La Palma.
“Estes impactos teñen consecuencias na pesca e no turismo”
Non é só a parte de rescate, no noso caso tamén temos que ver os ecosistemas mariños. En terra a Unidade Militar de Emerxencias (UME) tamén pediu apoio a especialistas do CSIC para asesoramento en relación á situación dos posibles danos nas edificacións e infraestruturas das zonas afectadas. E desde o aire ofrecer axuda ao Ministerio do Interior relacionada coa interpretación das imaxes de satélite que se están obtendo do Programa Copernicus de Observación da Terra da Unión Europea. O importante é localizar os desaparecidos, pero o traballo non remata aí. Hai que ver como facer a recuperación dos espazos. Que se pode facer para mitigar, para reconstruír, ou facer os programas de seguimento. A parte máis tráxica son as vidas humanas, pero tamén hai que traballar en todos os ecosistemas e as estruturas civís.
—En canto tempo terán resultados dos impactos ambientais que se produciron?
—Unha cousa é ver o impacto inicial e outra ver o impacto real. Por sorte, no IEO temos unha base de datos moi ampla, e de rexistros históricos de contaminación en todo o litoral español. Con esa información previa, podemos iniciar un programa de avaliación do propio impacto da DINA simplemente coa comparativa dos resultados que tiñamos da serie histórica. A partir de aí, haberá que ver que programas se poden levar a cabo para empezar a mitigar. Hai que ter en conta que estes impactos teñen consecuencias en actividades diversas, como pode ser a propia pesca ou o turismo. Hai que cuantificalo e valoralo.
—Para os científicos, como é o seu caso, facer un traballo nesta situación que nada ten que ver co seu día a día require unha preparación mental. Implica un desgaste psicolóxico?
—Evidentemente que si. Non é que sexamos animais de costumes, pero si temos unha certa planificación e isto altera por completo as nosas vidas. Se ademais, como neste caso, tes que enfrontar unha carga emocional importante, xera un impacto. Pero teño que dicir que xa estamos recibindo axuda psicolóxica, aquí non se deixa ningún detalle sen cubrir. As situacións de desastre xeran estrés adicional, non só polo traballo que temos que facer, senón tamén pola presión mediática que implica. Por iso xa estamos sendo acompañados por psicólogos.
