A historia dos antibióticos comezou en 1828, co descubrimento da penicilina por parte de Alexander Fleming. Desde entón, convertéronse nun piar fundamental da medicina moderna. Sen eles, calquera persoa podería correr o risco de contraer infeccións perigosas.
Con todo, cos anos de utilización -nalgúns casos desmedida- agora enfrontámonos a unha crise mundial destes medicamentos: cada vez hai máis cepas de bacterias resistentes, mentres que o ritmo de descubrimento de fármacos é moito máis lento. De feito, o último informe da Organización Mundial da Saúde (OMS) atribúe á devandita resistencia 1,27 millóns de mortes e asocia 4,95 millóns de falecementos no mundo.
Iso si, a boa noticia é que o 70% de todos os antibióticos autorizados actualmente proceden dunha clase de bacterias Gram positivas que se atopan no chan (actinobacterias), e a maioría das contornas da Terra aínda non foron explorados na súa busca. Por tanto, centrar o rastrexo noutros hábitats é unha estratexia que pode resultar prometedora, segundo os especialistas.
Un novo estudo, publicado hoxe na revista Frontiers in Microbiology, revela un composto que inhibe a virulencia de Escherichia coli enteropatógena (EPEC, polas súas siglas en inglés, unha bacteria que infecta principalmente a nenos menores de dous anos e provoca diarreas de diversos graos), e un inhibidor do crecemento, ambos en actinobacterias do océano Ártico.
Novos antibióticos sen resistencias
A clave nesta procura está en obter novas moléculas que non maten ás bacterias nin impidan o seu crecemento, senón que só reduzan a súa virulencia ou capacidade de causar enfermidades. Desta forma, será difícil que as cepas patóxenas desenvolvan resistencia, e ademais é menos probable que os compostos antivirais causen efectos secundarios non desexados.
“Dirixirse á virulencia, en lugar de eliminar as bacterias, investígase como unha das opcións para tratar as infeccións, e considérase que ten menos risco de resistencia aos antimicrobianos”, explica Päivi Tammela, profesora da Universidade de Helsinqui (Finlandia) e autora principal da investigación.
Tammela e os seus colegas desenvolveron un novo conxunto de métodos capaces de comprobar simultaneamente a antivirulencia e o efecto antibacteriano de centos de compostos descoñecidos. O seu obxectivo era unha cepa de EPEC que causa diarrea grave, e ás veces mortal, en nenos menores de cinco anos, sobre todo nos países en vías de desenvolvemento.
Os compostos ensaiados proceden de catro especies de actinobacterias illadas de invertebrados que se atopan no mar Ártico, fronte ás costas de Svalbard, durante unha expedición do buque de investigación noruegués Kronprins Haakon, en agosto de 2020.
Cribado de compostos candidatos
Os investigadores acharon dous compostos descoñecidos con gran actividade antiviral ou antibacteriana: un procedente dunha cepa descoñecida (denominada T091-5) do xénero Rhodococcus, e outro dunha cepa descoñecida (T160-2) de Kocuria.
“O noso principal obxectivo foi demostrar o beneficiosos que poden ser os métodos avanzados de cribado fenotípico para descubrir novos antibióticos candidatos e como poden integrarse no estudo de produtos naturais mariños, onde a cantidade de mostras pode ser moi limitada”, engade Tammela.
“Os nosos coautores noruegueses, dirixidos por Jeanette H. Andersen, cultivan as especies máis interesantes para illar os compostos bioactivos en cantidades maiores que permitan unha caracterización estrutural detallada dos compostos, así como estudos biolóxicos adicionais”, continúa.
Resultados preliminares
O artigo describe resultados moi iniciais e as análises realizadas ata o momento fixéronse só in vitro. “Trátase de achados moi incipientes, e será necesario investigar moito máis os compostos antes de saber se son bos aspirantes para novos fármacos”, indica Tammela.
“Aínda estamos nunha fase moi temperá do descubrimento e os compostos necesitan ser estudados máis a fondo para comprender o seu valor real e a súa potencial importancia terapéutica”, conclúe.
Referencia: Bioprospecting of inhibitors of EPEC virulence from metabolites of marine actinobacteria from the Arctic Sea. (Publicado en Frontiers in Microbiology)
