O Centro de Investigación en Medicina Molecular e Enfermidades Crónicas (CiMUS) da Universidade de Santiago (USC) amplía as súas áreas de investigación cunha nova liña de estudo, a senescencia celular. Faino sumando a Manuel Collado, referente neste campo, como novo investigador principal tras a formalización dun convenio entre o CSIC e a USC. Entre os seus obxectivos atópase avanzar no coñecemento das bases biolóxicas do envellecemento xa que isto permitirá actuar de maneira preventiva fronte ás enfermidades.
A abordaxe experimental fronte ao envellecemento deste novo grupo é moi ampla e abarca desde a chamada reprogramación celular, unha tecnoloxía moi prometedora pero aínda en fase moi temperá, ata a procura de fármacos capaces de provocar a morte selectiva das células senescentes que están detrás das enfermidades do envellecemento. Esta procura está a dar xa os seus primeiros pasos cara á práctica clínica, o que promete enormes beneficios en distintas áreas terapéuticas.
A transversalidade desta área permitirá establecer sinerxías cos distintos grupos do CiMUS, sobre todo os vinculados aos estudos en cancro e métodos de descubrimento de fármacos.
O envellecemento, principal reto da investigación actual
O envellecemento debilita e predispón ao desenvolvemento de patoloxías, agrávaas e fai menos efectivas as opcións terapéuticas. No último século conseguiuse aumentar a lonxevidade e un maior número de persoas consegue alcanzar idades avanzadas, o que supón que a poboación envellece. “Xuntar ambos os factores deriva nunha maior predisposición a enfermidades coa idade e a unha poboación máis envellecida o que fai que o reto ao que nos enfrontemos sexa o dunha maior prevalencia de enfermidades asociadas ao envellecemento das que debemos ocuparnos”, comenta Manuel Collado.
Avanzar no entendemento das bases biolóxicas do envellecemento é entender como enfermamos e tratar de atrasar ou paliar os efectos do envellecemento é actuar de maneira preventiva fronte ás enfermidades. Coñecer como contribúe o envellecemento a moitas patoloxías podería proporcionar oportunidades de intervención terapéuticas efectivas que diminúan a fraxilidade e dependencia que moitas veces acompañan a vellez.
“O cancro é un bo exemplo diso xa que é esencialmente unha enfermidade do envellecemento. O factor de risco con maior impacto no desenvolvemento desta enfermidade é a idade. Maior mesmo que factores nos que insistimos durante anos como fumar, o alcol, a radiación solar, etc.”, aclara Collado.
O envellecemento é un proceso biolóxico moi complexo e fascinante que debe ser estudado de maneira científica seria para desentrañar as súas bases moleculares e celulares e, con iso, expor posibilidades de mellora da nosa saúde. Por todo iso, cobra especial protagonismo como liña de estudo no CiMUS, dende onde aseguran ser conscientes de que é un dos principais retos da investigación actual.
“O estudo integral do envellecemento debería ser unha prioridade nas nosas sociedades. Así o entenderon a maioría dos países avanzados e con todo España, un dos máis lonxevos do mundo, non parece apostar por esta investigación. Galicia posúe algunhas das rexións máis lonxevas do mundo e o estudo do envellecemento debería ser prioritario”, subliña o novo investigador.
Reprogramación celular para modificar os patróns do envellecemento
O seu grupo de investigación foi pioneiro no desenvolvemento dunha tecnoloxía prometedora denominada reprogramación celular para modificar patróns de envellecemento e enfermidades asociadas. Consiste en rexuvenecer as células mediante unha estratexia que permite separar o efecto desdiferenciador da reprogramación, do rexuvenecedor que tamén posúe.
“Nós experimentamos con este proceso, denominado reprogramación parcial, e as posibilidades que ofrece para tratar o envellecemento e moitas patoloxías, con resultados espectaculares nos que aínda estamos a traballar pero que representan unha gran promesa en moitas áreas terapéuticas”, afirma.
Fármacos senolíticos
O control da senescencia celular achegará enormes beneficios en distintas áreas terapéuticas. Agora, o seu grupo conta con resultados satisfactorios en ratos nos que a través de fármacos viron xa eliminadas as células senescentes do seu organismo. Estes resultados foron posibles tras identificar hai xa uns anos o seu grupo unha nova familia deste tipo de fármacos grazas á plataforma de descubrimento de fármacos do CiMUS, Innopharma. “Iso ademais serviunos para aumentar a nosa procura de senolíticos e grazas á iniciativa europea Openscreen conseguimos identificar varias moléculas moi prometedoras que estamos investigando”, apunta.
“En animais de experimentación é posible observar como os que son tratados con senolíticos chegan a idades avanzadas en mellor estado de saúde e con menor incidencia de enfermidades. Isto sería un potencial uso preventivo do desenvolvemento xeral de enfermidades durante o envellecemento. Pero tamén se demostrou un beneficio cando os senolíticos se aplicaron a modelos de enfermidades concretas. Esta última vía é a que na actualidade está a explorarse xa en humanos, mediante ensaios clínicos con pacientes de enfermidades concretas. De feito, como digo, estamos nos pasos iniciais da súa translación”, conclúe.
