Xoves 28 Marzo 2024

Por que a miñoca é un dos animais máis importantes do planeta

*Un artigo de

Á miñoca de terra ninguén lle presta atención. Quizais cando camiñan polo campo tras un día de choiva teñan algunhas na superficie húmida do solo, e a algún merlo facendo un festín gastronómico con elas. As miñocas son un gran sustento para outros animais como aves, topos, teixos, raposos e mesmo para algúns grandes insectos. Con todo, a súa importancia non acaba aí.

Publicidade

Pouca xente sabe que este grupo, que normalmente vive escondido no solo e que non provoca demasiada simpatía, é en realidade un dos animais máis importantes no noso planeta.

Xa Darwin, en 1881, caeu na conta da súa relevancia. Afirmou entón que “é dubidoso que existan outros animais que teñan xogado un papel máis importante na historia do mundo que estas criaturas de organización tan simple”.

Moito tempo antes, os exipcios xa as consideraban “deuses menores” ao observar como, tras as inundacións do Nilo, incorporaban ao solo os limos, o que aumentaba a súa fertilidade. A realidade é que sen a miñoca non existiría o solo tal e como o coñecemos, e sen solo non se desenvolvería a agricultura.

Os exipcios xa as consideraban “deuses menores” ao observar como, tras as inundacións do Nilo, incorporaban ao solo os limos, o que aumentaba a súa fertilidade

A miñoca de terra é considerada unha “enxeñeira dos ecosistemas”. Coa súa actividade son capaces de modificar o solo e crear novos hábitats para moitos outros animais. Como consecuencia, producen unha serie de servizos ecosistémicos que ofrecen ao resto de organismos, entre eles ao propio ser humano, e que non foron valorados pola sociedade.

Vexamos algún exemplo: ao fabricar as súas galerías, melloran as propiedades hídricas e a estrutura dos solos. Ao alimentarse da materia orgánica, degrádana e axudan á súa descomposición por parte dos microorganismos, o que fai que os nutrientes sexan máis asimilables para as plantas. Estas adoitan crecer mellor naqueles solos onde a comunidade de miñocas está sa e equilibrada, o que fai que tamén as colleitas sexan mellores onde hai miñocas.

Recentemente publicamos un artigo sobre a distribución global das miñocas de terra na revista Science. O estudo foi realizado por 140 investigadores de todo o mundo a partir de datos de case 7 000 localidades, incluíndo datos ambientais, procedentes de 57 países distintos de todos os continentes excepto a Antártida.

Science publica un estudo mundial sobre miñocas con participación galega

Nunca, ata agora, se conseguira recompilar e analizar tal cantidade de datos sobre estes animais. Trátase, por tanto, do maior estudo global sobre a distribución da miñoca de terra. Os resultados obtidos son moi rechamantes.

En primeiro lugar, o estudo demostra que as miñocas presentan un patrón de distribución totalmente oposto ao que presentan os animais que viven encima do solo. A súa biodiversidade e abundancia é maior nas zonas temperadas que nas zonas tropicais.

Este descubrimento lévanos a reflexionar sobre a necesidade de realizar un cambio nas políticas de conservación. Para fixar, por exemplo, os espazos naturais protexidos, un dos datos que se utilizan son os puntos quentes de biodiversidade. Para designar estes puntos, ata o de agora só se tiveran en conta aos organismos que viven sobre o solo e non aos pequenos animais que viven dentro del.

As miñocas de terra non son tan emblemáticas como outros animais bandeira, como o lince e o oso panda, pero poderían ter unha importancia moito maior nos ecosistemas. É hora de que esas políticas de conservación tamén inclúan a estes e a outros organismos edáficos para poder conservar, de forma máis integrada, a biodiversidade real.

O cambio climático e a miñoca

O segundo descubrimento realizado é que a distribución da miñoca a nivel global vén determinada por factores climáticos como as precipitacións e a temperatura. Isto fai que aos autores nos preocupe o efecto que o cambio climático podería ter sobre as poboacións destes animais.

As consecuencias sobre as miñocas son impredicibles, posto que o cambio climático é un fenómeno que se manifesta a escala local e, por tanto, o seu efecto será diferente en cada sitio. Nalgúns lugares, como nos solos permanentemente xeados das estepas, algunhas especies de miñocas poderían mesmo verse favorecidas. Con todo, a maioría das poboacións poderían verse drasticamente afectadas, o que pode levar á súa desaparición nalgúns lugares ou á substitución dunhas comunidades por outras menos adaptadas.

Estes cambios afectarían a todos os servizos ecosistémicos que as miñocas proporcionan, na sombra, ao ser humano.

Queremos chamar a atención aos lectores sobre estes pequenos animais tan descoñecidos e, con todo, tan importantes para a humanidade. O solo é aínda unha gran caixa negra por estudar cuxa biodiversidade e importancia son cruciais nos ecosistemas. Esperamos que a xente sexa máis consciente da súa importancia e teña unha visión distinta deste pequeno gran mundo que habita baixo os nosos pés.


* O artigo está escrito por Mónica Gutiérrez López, Darío J. Díaz Cosín, Dolores Trigo Haza, Juan Bautista Jesús Lidón e Marta Novo Rodríguez, investigadores da Universidad Complutense de Madrid.

Cláusula de divulgación: as persoas asinantes non reciben salario, nin exercen labores de consultoría, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declararon carecer de vínculos relevantes alén do cargo académico citado.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Por que o exercicio físico axuda a que os tratamentos médicos funcionen mellor?

É unha ferramenta barata, fácil de usar e moi efectiva coa que podemos mellorar o prognóstico da maioría de enfermidades

Como lograr vivendas autosuficientes como a Estación Espacial Internacional

As casas do futuro tenderán a comportarse como un ser eficiente e autosuficiente, que trate de vivir en simbiose coa contorna natural

Teño que poñer xeo se sufro unha lesión? A ciencia desaconséllao, e por unha boa razón

Algúns inflamatorios, incluíndo a auga xeada, modifican o proceso inflamatorio e favorecen as malas recuperacións e a fibrose

Cinco preguntas sobre a hipertensión ocular e a importancia de detectala a tempo

É o principal factor de risco de sufrir glaucoma, que á súa vez constitúe a primeira causa de cegueira irreversible nos países desenvolvidos