Como beneficia o uso da luz ás persoas con demencia?

*Un artigo de

Uns 50 millóns de persoas sofren demencia en todo o mundo, unha cifra que se triplicará nas próximas décadas. Falamos, por tanto, dun dos problemas de saúde pública máis importantes que existen na actualidade. O diagnóstico temperán, a adecuada valoración, o tratamento apropiado e a asignación de recursos son os elementos crave para abordala dunha maneira integral. Ese tratamento dos síntomas asociados á demencia inclúe terapias farmacolóxicas e non farmacolóxicas. No ámbito clínico, é habitual recorrer aos medicamentos, pero mostran unha eficacia modesta e efectos secundarios significativos.

Por iso, numerosas guías e expertos recomendan as intervencións que prescindan dos fármacos para combater os síntomas psicolóxicos (axitación, irritabilidade, trastornos do soño, ansiedade, etc.) como primeira estratexia de acción. A excepción é que fracasasen previamente, non sexan viables ou exista un risco substancial de dano para o paciente ou para outros. Dentro desas actuacións non farmacolóxicas inclúese a luminoterapia.

Facilmente aplicable no día a día

A luminoterapia consiste en expoñer ao paciente a determinados niveis de luz en condicións controladas. Pode administrarse de diferentes formas, aproveitando a luz solar exterior ou mediante dispositivos artificiais como lámpadas específicas ou luces de teito.

En todo caso, esa luz ten que penetrar nos ollos para ser eficaz. Non é obrigatorio mirala directamente, así que o usuario pode realizar outras actividades mentres recibe a estimulación no seu campo visual, como ver a televisión, comer ou charlar. Isto convértea nunha intervención facilmente aplicable no día a día.

Numerosas investigacións proporcionan evidencias sobre as consecuencias positivas a curto e longo prazo da luminoterapia sobre os síntomas asociados á demencia, especialmente con relación ao estado de ánimo e alteracións da conduta e o soño. Pero por que produce efecto?

Obxectivo: normalizar o ritmo circadiano

O ciclo luz-escuridade funciona como un sincronizador ambiental dos ritmos circadianos: sono-vixilia, temperatura, frecuencia respiratoria e cardíaca, etc. Como estas pautas están controladas por determinadas rexións cerebrais (principalmente polo núcleo supraquiasmático do hipotálamo), os cambios dexenerativos sufridos polas persoas con demencia son a base biolóxica de alteracións circadianas. Estas asócianse á deterioración cognitiva e aos trastornos do estado de ánimo, a conduta e o soño.

Por tanto, o obxectivo da luminoterapia baséase en incrementar a exposición lumínica a fin de establecer un ritmo circadiano adecuado e reverter parcialmente os síntomas que se producen cando este se desacompasa.

Pasando á práctica

O noso grupo de investigación levou a cabo un estudo nun complexo xerontolóxico especializado en demencia. Os participantes recibiron sesións de luminoterapia de 30 minutos pola mañá, cinco días á semana (de luns a venres) durante catro semanas. Este tratamento levouse a cabo nunha sala habilitada especialmente para o desenvolvemento da intervención. Utilizamos lámpadas específicas ás que se axustaba a súa intensidade mediante medicións da luz cun luxómetro.

En cada unha das sesións rexistráronse —durante a terapia, inmediatamente antes e inmediatamente despois— os cambios de comportamento, estado de ánimo e certos parámetros fisiolóxicos (frecuencia cardíaca e saturación de osíxeno en sangue). Os resultados demostran os efectos positivos da exposición á luz sobre o humor dos pacientes, o seu nivel de alerta e os citados parámetros fisiolóxicos.

Vantaxes da luminoterapia

A modo de conclusión, é importante resaltar o fácil que resulta implantar esta intervención na rutina diaria de institucións de atención a persoas con demencia, se valoramos tanto aspectos económicos como loxísticos. Así mesmo, debido a que non é necesaria unha interacción activa para obter beneficios da luminoterapia, resulta especialmente adecuada para aquelas persoas en etapas avanzadas de demencia. No seu caso, outro tipo de tratamentos son difíciles ou imposibles de levar a cabo.

---

*Nuria Cibeira González. Técnica de apoio á investigación. Neuropsicóloga, Universidade da Coruña. Ana Belén Maseda Rodríguez. Profesora Contratada Doutora (área Medicina), Universidade da Coruña. José Carlos Millán Calenti. Catedrático de Medicina. Perfil Xerontoloxía e Xeriatría, Universidade da Coruña. Laura Lorenzo López. Profesora Contratada Doutora na Facultade de Ciencias da Saúde, Universidade da Coruña.

Cláusula de Divulgación: As persoas asinantes non son asalariadas, nin consultoras, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declararon carecer de vínculos relevantes máis aló do cargo académico citado anteriormente.