Únete á nosa canle de Whatsapp
Tarde de verán, morno sol, churrascada cos amigos na piscina e sobremesa cuns cócteles aromatizados con lima ou limón. Que podería saír mal? Moi fácil: dano xenético na pel. Pero por que?
O libro da vida, o ADN, non é inmutable. A vida por si mesma dánao e, en consecuencia, reduce a capacidade das células para sobrevivir. E ese é precisamente a orixe do envellecemento natural. Un envellecemento que pode verse acelerado por elementos cos que non contabamos, como o cóctel de sol e lima ou limón.
Pero empecemos polo principio. O noso xenoma ten 3.300 millóns de letras, empaquetadas en 23 cromosomas. Este dato, así tal cal, déixanos fríos. Con todo, se facemos un pequeno cálculo e convertémolo en páxinas de texto en Word podemos facernos mellor unha idea do volume de información contida: se este texto estivese escrito no tipo de letra Arial, tamaño 11 puntos e interlineado sinxelo, suporían 250 quilómetros de folios A4.
Como temos dous xenomas en cada unha das nosas células, un herdado do pai e outro da nai, as “páxinas” do noso xenoma sumarían un total de 500 quilómetros de contido xenético.
Un “receitario” que muta con facilidade
Este extenso texto contén as receitas para cociñar cada unha das pezas das nosas células. Pero tamén para a integración de todas elas nun complexo sistema que inclúe desde a reprodución até o metabolismo dos alimentos, pasando polo pensamento e a consciencia (a propiedade emerxente máis sorprendente dos seres humanos).
O problema é que o ADN pode verse alterado por mutacións que “trastornan” o texto orixinal. A causa desas mutacións en moitos casos está na propia actividade celular, fundamentalmente na respiración.
Na práctica, só nun día estímase que en cada célula prodúcense ao redor 50.000 roturas da cadea, 10.000 cambios de nucleótidos, 5.000 mutacións por produtos químicos (como os derivados do fume), 2.000 lesións polos famosos radicais libres. E 10 eventos de ligazóns entre as dúas cadeas de ADN. Afortunadamente as nosas células son capaces de curar a maioría destas feridas xenéticas.
Os danos que máis se lles resisten son as chamadas ligazóns das hélices de ADN, pouco comúns e moi perigosos. Trátase dos máis difíciles de reparar e calcúlase que 40 lesións deste tipo son suficientes para matar a unha célula. E todo porque bloquean completamente a rexeneración dos tecidos, producindo un envellecemento acelerado.
Cóctel ao sol, dietas detox e envellecemento acelerado da pel
A literatura científica está chea a rebordar de persoas ingresadas en centros hospitalarios con queimaduras de segundo grao por combinar a exposición prolongada ao sol co contacto ou consumo dalgúns vexetais, entre eles limas, limóns e pomelos. Estes alimentos dan lugar unha fotodermatosis aguda porque conteñen unhas toxinas chamadas furocumarinas que, baixo a luz solar, inducen a formación de ligazóns no ADN. A consecuencia inmediata adoita ser morte celular, inflamación masiva e formación de bochas na pel.
Pero isto é só a punta de iceberg. En casos de baixa exposición, mesmo aínda que non se produza unha queimadura patente, o contacto continuado no tempo dá lugar a manchas escuras permanentes, envellecemento acelerado da pel e maior probabilidade de desenvolver cancro.
Tamén hai descritos casos de persoas que, seguindo consellos de influencers, realizaron “curas detox” abusando da lima, o pomelo ou o apio con efectos nefastos para a súa pel.
Coidado coa bergamota nos perfumes
Outra fonte de problemas dérmicos é o consumo dalgunhas plantas silvestres como o Chenopodium, plantas medicinais como o Plantago, contacto coas follas de higuera ou uso de aceites esenciais cosméticos (por exemplo Psoralea). Ademais de que hai esencias incluídas en perfumes ou produtos de hixiene, como a bergamota, que conteñen grandes cantidades de furocumarinas mutagénicas.
Recentemente a Asociación Internacional de Fragrancias resaltou a importancia de desenvolver metodoloxías robustas para identificar e cuantificar estas toxinas en produtos de cosmética.
Pola súa banda, a Comisión Europea limitou o contido de furocumarinas, establecendo uns estritos límites para poder comercializar protectores solares ou bronceadores. Ademais, os fabricantes de esencias (debido á preocupación crecente sobre este tema) xa producen esencias libres de toxinas mediante tratamentos específicos que preservan o aroma.
Está claro que natural non sempre é sinónimo de saudable. E que, ás veces, os produtos naturais deben ser tratados químicamente para que o seu uso sexa seguro.
Para o coidado da pel e a supervivencia do noso ADN é necesario buscar o consello de verdadeiros especialistas e non seguir as indicacións de youtubers de moda.
Antonio José Caruz Arcos* é catedrático de Xenética, Universidade de Xaén
Cláusula de Divulgación: Antonio José Caruz Arcos recibe fondos do Ministerio de Ciencia e Innovación, Ministerio de Sanidade, Consumo e Benestar Social, Xunta de Andalucía (Consellería de Saúde e Consellería de Economía e Coñecemento), Universidade de Xaén, Fundación para a Investigación e Prevención da SIDA en España, Fundació Marató TV3 e Fondo Europeo de Desenvolvemento Rexional (FEDER).
