As autoridades sanitarias de Queensland (Australia) notificaron que o pasado 8 de xullo un cabalo da área de Mackay dió positivo en infección por virus Hendra. É o primeiro caso na rexión desde o ano 2017. Como medida preventiva, o animal, que estaba moi enfermo, foi sacrificado.
E quen é ese tal virus Hendra (HeV)? Trátase dun virus zoonótico emerxente altamente patóxeno que afecta a cabalos e humanos, aínda que tamén se produciron infeccións experimentais noutros mamíferos como gatos e coellos de indias.
O virus Hendra foi descuberto en 1994, tras provocar un gromo infeccioso nunha corte australiana situada no suburbio de Hendra, na cidade de Brisbane (Queensland). O incidente provocou a morte de 14 cabalos e do seu adestrador, un home chamado Vic Rail.
Vic Rail e os seus cabalos
Victory Robert Rail, alcumado Vic Rail, era un adestrador de cabalos de carreiras. En setembro de 1994, Rail trasladou dous cabalos ás súas cortes desde Brisbane. Ao pouco tempo, os dous animais mostraron síntomas dunha enfermidade respiratoria descoñecida. Os cabalos recibiron tratamento veterinario temperán, pero a súa condición empeorou. É máis, outros cabalos da corte comezaron a enfermar. Nunha semana, catorce cabalos morreran ou foran sacrificados polos servizos veterinarios locais.
A preocupación medrou cando Vic Rail desenvolveu síntomas similares aos que presentaran os seus cabalos. Instado pola súa parella, Lisa Symons, buscou tratamento médico. Vic foi ingresado no hospital do sur de Brisbane. Morreu alí unha semana despois, o 27 de setembro de 1994.
Desde entón, foron recoñecidos máis de 60 contaxios naturais por virus Hendra en cabalos en Australia, o que supuxo a morte de máis de 100 animais. Tamén neste período confirmáronse 7 casos en humanos e catro mortes.
Outro virus transmitido por morcegos
O virus Hendra pertence ao xénero Henipavirus e á familia Paramyxoviridae. As especies de morcegos do xénero Pteropus, denominados raposos voadores, parecen ser os reservorios naturais do virus.
Os cabalos inicialmente infectados que Rail levou á súa corte probablemente cheiraran ou comeran vexetación contaminada con excrementos ou saliva dun raposo voador portador do virus Hendra. Todos os casos humanos confirmados ata a data infectáronse despois de sufrir exposicións de alto nivel a fluídos corporais dun cabalo infectado, por exemplo realizar autopsias en cabalos sen usar o equipo de protección persoal adecuado ou ser asperxidos cumpridamente con secrecións respiratorias.
De momento non hai evidencia de transmisión de humano a humano, de morcego a humano, de morcego a can ou de can a humano.
A infección ocasiona unha enfermidade respiratoria aguda e encefalítica grave con inflamación dos vasos sanguíneos (vasculitis endotelial). O virus Hendra ten unha alta taxa de letalidade, que rolda o 90 % en cabalos e o 60 % en humanos. Ademais, causa encefalite crónica entre os sobrevivientes.
Trote sen rumbo, un dos síntomas
Nos cabalos, o virus Hendra causa síntomas moi diversos que inclúen febre, aumento da frecuencia cardíaca e deterioración rápida con signos respiratorios e/ou neurolóxicos. Con frecuencia os animais exhiben espasmos musculares, incontinencia urinaria, cabeza ladeada, perda de visión ou desprazamentos sen rumbo.
Os síntomas en humanos adoitan desenvolverse entre 5 e 21 días despois do contacto cun cabalo infectado. Inicialmente inclúen febre, tose, dor de garganta, dor de cabeza e cansazo. Despois, as persoas afectadas poden desenvolver meninxites ou encefalites, o que provoca forte dor de cabeza, febre alta, somnolencia e, ás veces, convulsións e coma que derivan na morte das persoas afectadas.
O enfoque One Health
A vacinación é a forma máis eficaz de reducir o risco de infección polo virus Hendra nos cabalos. A eficacia dun inmunóxeno chamado HeV-sG conduciu ao desenvolvemento e lanzamento da vacina anti-HeV equina (Equivac® HeV), sen virus vivo nin inactivado, comercializada por Zoetis Inc. en Australia no ano 2012.
A Autoridade Australiana de Pesticidas e Medicamentos Veterinarios (APVMA) outorgou o rexistro completo de Equivac® HeV en agosto de 2015. A vacina contén formas solubles de glicoproteína G (sG) do virus Hendra, adxuvada cun complexo inmunoestimulante. É unha vacina segura e eficiente.
A vacinación é a forma máis eficaz de reducir o risco de infección polo virus Hendra nos cabalos
De momento non hai vacinas destinadas á administración en humano, pero utilizando o mesmo inmunóxeno téntase desenvolver vacinas de emerxencia eficientes para interromper a posible propagación da enfermidade en persoas.
Desde logo, a vacina contra o virus Hendra para cabalos é un magnífico exemplo do que supón o enfoque One Health no control das enfermidades humanas. En Australia, establecer unha estratexia One Health para o virus Hendra deu como resultado unha xestión informada máis eficiente e eficaz. De feito, esta formulación permitiu que en outubro de 2021 fosen identificados novos xenotipos do virus Hendra en raposos voadores australianos.
O achado contempla a posibilidade de que, en calquera momento, xurdan novos virus, demostrando a importancia dos programas de bioseguridade e vixilancia.
*Raúl Rivas é catedrático de Microbioloxía da Universidad de Salamanca.
Cláusula de divulgación: Raúl Rivas Gonzáles non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado.