A enfermidade neurodexenerativa que máis persoas afecta no mundo non é o alzhéimer, a pesar da súa popularidade, senón o glaucoma. Os datos sobre a súa prevalencia indican que afecta a un 2,5% da poboación, máis do dobre que o alzhéimer (un 1,1%). Moito máis atrás queda o párkinson, cun 0,157% da poboación afectada. É máis, se nos fixamos na franxa de poboación entre 40-80 anos, o glaucoma elévase ata un 3,5% da poboación.
No Día mundial da visión, queremos destacar que o glaucoma é a primeira causa de cegueira no mundo e coñéceselle tamén como a enfermidade silenciosa, porque a cegueira comeza pola morte de neuronas na periferia do ollo. Como apenas nos fixamos no que vemos na periferia, o afectado non se dá conta da perda visual ata que acode ao oftalmólogo. E para entón, normalmente o 50% das súas neuronas morreron e xa non se poden recuperar.
Como o seu propio nome indica, unha enfermidade neurodexenerativa afecta as neuronas. E a retina, a parte sensible do ollo, está formada por neuronas moi especializadas. A causa que produce a cegueira no glaucoma é a morte das neuronas que conducen a mensaxe visual desde o ollo ata o cerebro, denominadas células ganglionares da retina (aínda que, en sentido estrito, deberían ser denominadas neuronas ganglionares da retina). Isto pode xerar confusión, xa que aínda que todas as neuronas son células, non todas as células son neuronas. E as que morren en glaucoma son as neuronas que conectan o ollo co cerebro.
Un tremendo gasto farmacéutico e cirúrxico
O glaucoma non é unha enfermidade que cause a morte, pero si é a primeira causa de cegueira no mundo, nestes momentos irreversibles. Doutra banda, o tratamento do glaucoma supón un gasto médico e farmacéutico a nivel mundial que supera a calquera outra enfermidade neurodexenerativa pola extensión no tempo do tratamento.
A variedade máis frecuente é o denominado glaucoma primario de ángulo aberto, e aparece en idade adulta. Unha vez diagnosticado require un tratamento farmacolóxico diario con pingas para sempre, ao que ademais se poden sumar diferentes intervencións cirúrxicas necesarias a medida que avanza a enfermidade.
Nas demais enfermidades neurodexenerativas, tanto o tratamento farmacolóxico como o cirúrxico son desafortunadamente escasos. A esperanza de vida tamén é menor no caso do alzhéimer e do párkinson, polo incapacitantes que resultan.
Unha neurodexenerativa non suficientemente investigada
O ser humano alcanzou grandes retos en investigación, como chegar a Marte ou impedir o avance dunha pandemia cunha vacina xerada en poucas semanas. Con este potencial, podemos pensar que conseguiriamos curar todas as enfermidades actuais se para iso realizamos suficiente investimento en investigación. Con todo, na maioría das convocatorias de investigación sobre enfermidades neurodexenerativas non se inclúe ao glaucoma, e iso vai en detrimento da investigación sobre esta patoloxía.
Na actualidade, un consorcio de investigadores internacionais –RReSTORe– agrupámonos para sumar esforzos, compartir resultados e tentar potenciar que se financie a investigación.
O consorcio divídese en cinco subgrupos de discusión cos seguintes obxectivos:
- Desenvolver e diferenciar novas neuronas na retina que sexan capaces de substituír ás que morren.
- Desenvolver métodos e modelos de transplante destas células no ollo.
- Estudar como as novas neuronas integraranse na retina e realizarán as conexións correctas co resto das neuronas.
- Procurar a reconexión destas novas neuronas co cerebro a través do nervio óptico.
- Conectar os terminais destas neuronas coas neuronas do cerebro adecuadas para restaurar a visión.
Necesaria máis investigación para atopar a cura
Aínda que é necesario un apoio da industria farmacéutica para o descubrimento de novos tratamentos, no caso da investigación cara á prevención ou a cura das enfermidades como o glaucoma a cousa cambia. Para poder investigar ata conseguir detectar a orixe da patoloxía, e mesmo chegar a unha recuperación da visión, necesítase un financiamento sen molestias nin intereses económicos, procedente fundamentalmente dos Estados e de organizacións sen ánimo de lucro.
O aumento no financiamento da investigación reverterá na mellora da calidade de vida das persoas e nun aforro do gasto farmacéutico para os estados.
A asociación dos afectados é moi importante, xa que poden influír sobre as decisións que realicen quen toma as decisións e apoiar a investigación. En España, a asociación de pacientes de glaucoma (AGAF) está neste camiño.
*Elena Vecino Cordero é catedrática de Bioloxía Celular (UPV/EHU), IdEX Prof. Univ. Bordeaux (Francia), Life Member Clare Hall Cambridge (UK). Directora do Grupo Oftalmo-Bioloxía Experimental (GOBE), Universidade do País Vasco / Euskal Herriko Unibertsitatea
Cláusula de investigación: Elena Vecino Cordero recibe fondos de Retos MINECO, Grupos Consolidados de Investigación do Goberno Vasco, Universidade do País Vasco.
