Martes 19 Marzo 2024

Dez medidas para un laboratorio máis violeta

Un decálogo de propostas para uns laboratorios máis inclusivos e diversos

* Un artigo de

Imaxinemos un futuro para a ciencia no que todas as persoas teñamos as mesmas oportunidades para ingresar, contribuír e progresar sen prexuízos nin prexuízos; con independencia do xénero, raza, ideoloxía e orientación sexual. O Día Internacional da Muller e a Nena na Ciencia lémbranos cada ano que queda aínda un longo camiño por percorrer para a igualdade efectiva en ciencia.

Publicidade

Así o deixaba claro o último informe Mulleres Investigadoras 2019 (PDF) da comisión de muller e ciencia do CSIC, e o de Científicas en Cifras do Ministerio de Ciencia e Innovación e de Universidades.

A solución non é simple e require dunha reforma das institucións e no sistema social e educativo. Como individuos non podemos cambiar iso, pero si facer nosa parte e aplicar as lentes de xénero ás nosas actividades diarias de investigación.

Por iso, propoño un decálogo de medidas para uns laboratorios máis inclusivos e diversos:

1. Anuncios de traballo neutros e inclusivos

O uso dunha linguaxe nesgada nas ofertas de traballo promove a desigualdade (PDF) de xénero. Por exemplo, o uso de cualificativos asociados ao masculino como “competitivo”, “dominar” e “líder”, tende a desalentar ás mulleres, que senten que non pertencen. Tamén o fai a sobreconfianza na linguaxe: “Candidatos excelentes”, “intelixentes”, “independentes”.

Existen ferramentas para avaliar e corrixir a linguaxe das ofertas de traballo. Por exemplo, con alternativas como “sensible”, “capacidade de traballo en grupo” e “persoa colaborativa”. É o obxectivo de aplicacións como Textio e Gender-Decoder.

Ademais dunha linguaxe non agresiva e libre de estereotipos, é importante o contido. Existen regras fáciles e simples neste sentido como evitar requisitos innecesarios, escribir de maneira clara e concisa, e deixar claro o propósito e os valores do grupo.

2. Entrevistas de traballo sen nesgo de xénero

En calquera proceso de selección, ademais do rumbo inconsciente, existen prexuízos conscientes, estereotipos e actitudes sexistas que están normalizados e que afectan á contratación e promoción en detrimento de as mulleres.

Para que unha entrevista de traballo sexa equilibrada require de preparación e conciencia. A nivel de institucións recoméndase auditar os procesos de selección (PDF). O ideal sería que a persoa que entrevista estea formada en xénero para poder levar a cabo un recrutamento cego, mediante unha solicitude que non identifique o xénero para así minimizar o risco de nesgo na súa contra.

3. Escribir cartas de recomendación non nesgadas

Cando unha persoa pide unha carta de recomendación é porque cre que o que temos que dicir sobre ela pode axudala a conseguir ese traballo ou bolsa. Pero que dicimos e como o dicimos, moitas veces sen querelo, pode supoñer un prexuízo, xa sexan homes ou mulleres os que recomendan.

Antes de escribir é útil botar man de diversas recomendacións (ver PDF). Se xa está escrita, aínda hai tempo de corrixila con esta calculadora de xénero. O contido é de novo importante: unha forma de evitar o nesgo é centrarse nos logros, os feitos e o seu impacto, en lugar de abusar dos cualificativos.

Joana Magalhães: “É preciso que a ciencia reflicta a diversidade que temos”

4. Organizar as reunións con paridade

Decidir a que hora programamos as reunións, dar a palabra de maneira activa e rotativa e ser ecuánime no trato e recoñecemento son actitudes que parecen obvias, pero que non sempre se aplican nos laboratorios. Aos poucos xeran un ambiente desigual e de discriminación.

Se nos toca organizar unha conferencia ou reunión, utilicemos criterios de paridade na selección das persoas relatoras e moderadoras.

Algo tan simple como non promover paneis exclusivamente de homes (manels) é un paso indispensable e cada vez máis frecuente.

Fronte ao argumento de que “non hai científicas” son numerosas as iniciativas de bases de datos que buscan dar visibilidade ás investigadoras. Por exemplo, 500womenscientists, a de AMIT e a nosa Women in Malaria.

5. Evitar nesgos require práctica

Todo o mundo ten nesgos inconscientes. É un tipo de estratexia mental que nos axuda a anticiparnos e tomar decisións segundo a nosa experiencia pasada. Estas decisións automáticas non teñen por que ser as adecuadas: nelas tendemos a repetir patróns e a favorecer a persoas similares a nós.

Como estamos nun sistema patriarcal, estes rumbos acaban por discriminar ás mulleres. A maneira de evitalo é ser consciente diso e combatelos de forma activa. Existen recursos aplicados á ciencia, como este da Royal Society británica que vale a pena revisar cada vez que teñamos que avaliar un currículo, un proxecto ou formemos parte dun tribunal.

6. A utilidade das titorías entre pares

A titoría entre pares (peer-mentoring) é unha actividade que ten como obxectivo establecer unha relación de apoio e guía entre dous ou máis persoas, que comparten coñecementos e experiencias que sirvan de aprendizaxe mutua.

É moi efectiva entre persoas que se atopan nun mesmo momento da súa carreira profesional ou pertencen a un mesmo colectivo discriminado ou minoritario, escasos de referentes. O segredo do éxito desta actividade é a xeración de empatía e tamén o sentir que a persoa non está soa e que os seus problemas son compartidos por outros e teñen solución.

7. Formación en liderado

Ter referentes de liderado femininos é crítico no desenvolvemento profesional futuro, tanto de homes como de mulleres, e contribúe a unha ciencia de maior calidade segundo apuntan os estudos.

Pódese contribuír a dar esa visión da ciencia mediante formación específica do persoal. Tamén nas colaboracións, mediante a creación dunha rede de contactos máis diversa e inclusiva.

Peregrina Quintela: “Para acabar coa fenda de xénero hai que ter conciliación real”

8. Equidade nas responsabilidades, promocións e premios

É importante asignar as responsabilidades e atribuír as tarefas por igual. Por exemplo, de maneira rotativa.

9. Tolerancia cero contra o acoso

Debemos loitar contra a linguaxe sexista, os comportamentos machistas entre compañeiros e os estereotipos de xénero no noso ambiente máis próximo. Por suposto, denunciar calquera violencia contra as mulleres.

10. Demostrar un compromiso coa diversidade e a inclusión

É necesario promover e participar en actividades en favor da igualdade, como este 11 de febreiro e o 8 de marzo. Tamén participar e apoiar a creación de grupos e comisións de igualdade dos centros de investigación.

Haberá quen, ao ler estas normas, pense que no seu laboratorio e no seu centro non existe discriminación nin barreiras para as mulleres. Esa diferente percepción é moi común. Por iso convén facerse unha serie de preguntas: quen toma nota e lidera as reunións? Quen intervén máis frecuentemente? Quen se encarga do mantemento básico do laboratorio? Son iguais os adxectivos que utilizamos para referirnos a un investigador que a unha investigadora?

Non é neutral quen asume cada rol, tampouco a linguaxe que utilizamos, nin o trato. A igualdade de xénero non só está relacionada co equilibrio numérico entre homes e mulleres. Tamén se deben xerar as condicións e o contexto para que cada persoa poida desenvolverse con liberdade, con confianza e como iguais.

Xa sexamos líderes dun grupo de investigación ou parte del, todos podemos facer nosa parte.


* Elena Gómez Díaz é investigadora Ramón y Cajal e líder do grupo de investigación de epixenómica en malaria no Instituto de Parasitología y Biomedicina López-Neyra (IPBLN-CSIC).

Cláusula de Divulgación: É co-creadora/coordinadora de “Mujeres en Malaria”, coordinadora do grupo de igualdade do Instituto de Parasitología y Biomedicina López-Neyra do CSIC, e membro de Ciencia Con Futuro.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Grandes mulleres científicas que loitaron para romper o teito de cristal

https://theconversation.com/javascripts/lib/content_tracker_hook.js *Un artigo de Katalin Karikó é a flamante gañadora do último...

A UVigo adica febreiro a accións divulgativas polo Día da Muller e a Nena na Ciencia

O programa da Universidade de Vigo polo 11F inclúe obradoiros, feiras divulgativas, charlas e certames
00:02:00

Elena Vázquez Cendón e as vocacións científicas: “A min as mates danme seguridade”

A premio Wonbenburguer 2022 abre ante 400 estudantes o ciclo A Foto 51, organizado polo Concello de Pontevedra co gallo do 11F

Feiras divulgativas, charlas, talleres e concursos para celebrar o 11F na UVigo

Os campus de Vigo e Ourense énchense de actividades co gallo do Día da Muller e a Nena na Ciencia