Únete á nosa canle de Whatsapp
Uns niveis adecuados de actividade física son ideais a todas as idades para manterse saudable. As persoas maiores son as que máis perciben os seus efectos, tanto beneficiosos (se son activos) como prexudiciais (se son inactivos).
Alén disto, a inactividade nas persoas maiores relaciónase estreitamente con dependencia, depresión e aumento de enfermidades crónicas, como apuntaba un estudo recente de investigadores da Universidade de Castilla-La Mancha, en colaboración con outras universidades. Un dato para ter en conta á hora de valorar as consecuencias do confinamento (e enfrontarnos a algún máis no futuro).
Que supón envellecer?
O envellecemento é un proceso progresivo e dinámico no cal se producen modificacións fisiolóxicas, morfolóxicas, sociais e psicolóxicas. Estas modificacións implican que as persoas de idade avanzada son un grupo vulnerable. Ultimamente lembrárono repetidamente nas noticias ao referirse ao risco de infección e mortalidade pola Covid-19. Pero non é o único perigo: quen envellece tamén corren o risco de sufrir un detrimento de saúde e calidade de vida.
Diante deste panorama, a actividade física convértese nunha peza imprescindible nas persoas maiores. En esencia porque permite conseguir un envellecemento saudable, evitar a dependencia, seguir sendo autónomos co paso dos anos e poder realizar as actividades básicas da vida diaria.
A inactividade sacode forte
Pola contra, a inactividade sacode forte e de forma contundente a idades avanzadas. Débese a que a perda de masa muscular neste grupo de poboación é máis acelerada que nos mozos. E esa perda de masa muscular vai ligada a unha menor independencia.
Non hai que ir moi lonxe para entendelo. Seguro que a máis dun colocáronnos nalgún momento unha férula de escaiola no brazo ou a perna para curar unha lesión. Tras só 15 días coa férula, ao retirar a escaiola adóitase observar como o volume do membro afectado é inferior respecto ao san, mesmo en nenos. Pois ben, ese é xusto o efecto que provoca a inactividade nas persoas de idade avanzada.
Se pasa 10 días na cama, unha persoa maior pode perder 1,5 quilos de masa muscular. Sen repouso, a perda anual de masa muscular nesta poboación estímase aproximadamente en 1 kg en mulleres e 2 kg en homes. Aínda por riba, adoita ir unida a unha perda dun 15% de forza de extensión de xeonllo.
A cousa agrávase se temos en conta que, á perda de masa muscular, súmase unha redución progresiva da activación neuromuscular e a potencia muscular. E que, ademais, asóciase a un incremento no número de caídas, debido a que se acentúa principalmente nas extremidades inferiores. Por que? Fundamentalmente porque a debilidade nas pernas deriva nunha perda de equilibrio e de mobilidade, que incrementa o risco de caídas. É a carioca que morde a cola: coas pernas débiles, os maiores entran nunha dinámica que lles leva a reducir a súa actividade física, incrementando o nivel de dependencia.
Beneficios da actividade física nos maiores
A boa noticia é que un envellecemento activo permite ás persoas alcanzar o seu máximo potencial de benestar físico, social e mental ao longo do seu ciclo vital.
Concretamente, as recomendacións de actividade física para sacarlle o máximo partido é realizar polo menos 150 minutos á semana de intensidade moderada, ou ben 75 minutos de intensidade vigorosa, ou ben unha combinación de actividade moderada e vigorosa polo menos dous días en semana.
As opcións máis usuais entre os maiores adoitan ser camiñar 150 minutos á semana ou realizar programas de adestramento para este grupo etario ofertados pola comunidade. Pero ollo, porque hai outro modo de actividade física que require unha mención especial: a realizada polos agricultores. A súa actividade vigorosa frecuente mantén un bo estado de saúde con idade avanzada.
Non é raro. Sobre todo porque os programas nos que os exercicios se asemellan ás actividades básicas da vida diaria (adestramento funcional) ofrecen grandes beneficios. Así o corrobora un estudo recente, que fala de consecuencias positivas tanto a nivel físico como no estado de ánimo e o sono.
Despois de todo, non hai que esquecer que a práctica de actividade física require unha adaptación fisiolóxica. Esta adaptación provoca cambios a diferentes niveis e sistemas, e reaccións positivas en cadea. Sen ir máis lonxe, unha mellora da forza muscular, que estabiliza as articulacións, termina mellorando a coordinación dos movementos. Pero simultaneamente reduce o tempo de reacción por unha mellor transmisión dos impulsos musculares, diminuíndo o risco de caídas.
É máis, este progreso muscular mellora o sistema cardiorrespiratorio mediante o aumento do volume sistólico e perfusión sanguínea. Iso implica que se optimiza a ventilación e intercambio gaseoso cun enriquecemento na osixenación do sangue.
Por todas estas reaccións en cadea, a actividade física prevén á vez a mortalidade prematura, enfermidade cerebrovascular, a cardiopatía isquémica, o cancro de colon e mama, a hipertensión arterial, a obesidade, a diabetes tipo II, a osteoporose, as caídas, a dependencia e a depresión, entre outras.
E chegou a pandemia
Antes da pandemia da Covid-19, un estudo analizou como de activa era a poboación da terceira idade en España. Os resultados foron preocupantes, xa que os niveis de actividade física descendían en comparación con anos anteriores, á vez que aumentaban os niveis de enfermidade.
O estudo puxo de manifesto o necesario que é desenvolver políticas que reforcen un envellecemento activo para este sector da poboación. Eles son os que sofren con máis severidade os efectos da inactividade, padecendo maiores problemas de saúde, depresión e dependencia que poderían evitarse ou, polo menos, atrasarse.
Nesas estabamos cando chegou a pandemia. O confinamento dos maiores diminuíu a probabilidade de que se infectasen co coronavirus, está claro, pero impediu realizar a actividade física habitual para eles (sabendo que xa era escasa). Durante ese tempo víronse sometidos a unha dificultade máis para a realización de actividade física e poder manter o seu estado de saúde e autonomía.
Sen ningunha dúbida, outro confinamento como o anterior tamén iría ligado a efectos colaterais na saúde dos maiores que habería que ter presentes.
* José Alberto Laredo Aguilera é profesor contratado doctor interino na Facultade de Fisioterapia e Enfermería na Universidad de Castilla-La Mancha.
Cláusula de divulgación: o autor non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes alén do cargo académico citado.
