Únete á nosa canle de Whatsapp
Reducir a cero as emisións de dióxido de carbono era posible fai trinta anos. Tal como está o mundo hoxe, xa non é posible. As medidas para substituír os combustibles fósiles pola captura directa da enerxía solar son insuficientes a nivel global e a poboación na Terra –unha poboación que demanda constantemente enerxía barata– segue aumentando.
Segundo Nacións Unidas, as emisións mundiais de dióxido de carbono relacionadas coa enerxía aumentaron un 6 % en 2021, até alcanzar os 36.300 millóns de toneladas, o seu nivel máis alto da historia. Ante a proximidade da Conferencia das Nacións Unidas sobre o Cambio Climático (COP27), é preciso decatarnos da magnitude real do problema e esixir aos gobernos participantes non só un compromiso, senón un plan detallado e con datas e achegues de diñeiro para conseguir reducir as emisións de CO? e pór en marcha medidas de adaptación.
Unha transición enerxética demasiado lenta
O CO₂ é vertido á atmosfera por coches, camións, autobuses, barcos e avións; polas centrais que proporcionan electricidade; polas fábricas de fertilizantes; polas cementeiras, altos fornos e acerías, e por moitísimos outros procesos. Ao mesmo tempo, emítese moito metano á atmosfera: en 2021 uns 135 millóns de toneladas. Debemos ter en conta que o metano quenta o planeta 35 veces mais que o dióxido de carbono.
Doutra banda, a substitución da enerxía solar fósil (carbón, petróleo e gas natural) por enerxía solar directa, celas fotovoltaicas, enerxía eólica e enerxía solar térmica está a facerse a un ritmo de caracol comparado co ritmo de aumento das emisións.
A enerxía renovable producida no mundo en 2021 foi duns 7 500 Twh, dos que uns 4 000 corresponden á enerxía hidráulica, que é moi difícil aumentar. Por tanto, a eólica e a fotovoltaica representan uns 3 500 Twh anuais.
Canta enerxía renovable precisamos en España
En España, no últimos dez anos, con algúns altibaixos, empregamos uns 1000 Twh ao ano de todos os tipos de enerxía. Os combustibles fósiles (petróleo, gas natural e carbón) achegan un 70% e o resto provén da nuclear, a eólica e a solar fotovoltaica e da hidráulica (un 3%), que non se pode aumentar.
Polo tanto, se queremos eliminar os combustibles fósiles temos que xerar o 70% de 1.000 Twh, é dicir, 700 Twh de enerxía a través de renovables. A nuclear proporcionaría pouca enerxía de maneira adicional, pois non se poden montar moitas centrais máis.
A finais de 2021, había instalados en España uns 28 Gw de potencia eólica, que produciron arredor de 60 Twh de enerxía funcionando ao redor de 2.000 horas ao ano. Tamén había instalados uns 15 Gw de potencia solar fotovoltaica, que produciron uns 30 Twh funcionando tamén durante unhas 2.000 horas ao ano.
O transporte en coches e camións emprega ao redor do 40% da enerxía final en España, é dicir, uns 400 Twh ao ano. Para completar a transición enerxética, os vehículos lixeiros deben converterse en eléctricos. Os camións e autobuses, que representan ao redor do 36 % do consumo (uns 140 Twh/ano), deberán empregar motores de hidróxeno.
Posto que a conversión de electricidade a hidróxeno ten un rendemento do 15% no mellor dos casos coñecidos hoxe, necesítanse uns 840 Twh/ano para a súa produción. Os vehículos eléctricos poden utilizar nas súas baterías un 80% da electricidade producida. Necesitarían pois uns 325 Twh/ano.
En total, para eliminar os combustibles fósiles no uso de vehículos precísanse uns 1.165 Twh/ano de enerxía renovable.
A industria emprega o 24% da enerxía final en España. Estimemos que, desta porcentaxe, a metade (12%) obtense de combustibles fósiles, cuxa única substitución pode ser o hidróxeno. Serían así uns 120 Twh/ano, que esixirían 800 Twh/ano de electricidade renovable debido ao baixo rendemento na conversión de electricidade a hidróxeno indicado máis arriba, o que implica 400 Gw de potencia.
O resto de enerxía final fósil (que se emprega en xerar electricidade) serían uns 220 Twh/ano, que deben pasar directamente a electricidade renovable. Serían, entón, en total sumando todo o anterior, uns 2.200 Twh/ano, é dicir, 1100 Gw de potencia.
Se queremos conseguir todo isto en 30 anos, precisamos instalar 37 Gw de potencia anuais en forma de parques eólicos e paneis fotovoltaicos.
En 2021 en España montáronse preto de 1 Gw de potencia eólica e 3,5 Gw de potencia fotovoltaica: 4,5 Gw de potencia renovable. Se queremos eliminar os combustibles fósiles, necesitamos multiplicar ese número por 8,2 anualmente de maneira constante até o 2053.
O custo de eliminar os combustibles fósiles
O custo por Mw de potencia da eólica é duns 3 millóns de euros e o da fotovoltaica duns 0,6 millóns de euros. Un Gw son 1.000 Mw. Se se implanta só solar fotovoltaica, unha sinxela multiplicación dinos que instalar os 37 Gw de enerxía custaría 22.000 millóns de euros, e as plantas solares ocuparían unhas 12.000 Ha máis de terreo cada ano. Isto de maneira continua durante 30 anos.
Ao anterior hai que engadir o custo de substituír uns 25 millóns de vehículos lixeiros de combustible fósil por vehículos eléctricos. Se cada un ten un custo medio duns 25.000 euros, necesitaríanse uns 625.000 millóns de euros. Repartido durante 30 anos, isto significaría uns 31.000 millóns de euros anuais. Adicionalmente, necesitaríase cambiar medio millón de camións de combustible fósil a hidróxeno.
O cambio de enerxía fósil a enerxía solar renovable (produción e vehículos e máquinas) implicaría un gasto de polo menos uns 1.000 euros anuais por persoa durante 30 anos seguidos. Ou equivalentemente, 2.500 euros anuais por familia. Estes datos son para España, un país de 47 millóns de habitantes cuxa economía é razoablemente próspera. Cálculos similares pódense realizar para o resto dos países do mundo.
A poboación do planeta estímase en 8.000 millóns de persoas, e prevese que para 2050 haxa 2.000 millóns máis. Isto é un cuarto máis dos que xa estamos a utilizar a enerxía, o que implicará a montaxe dun 25% máis de instalacións renovables. Se xa é difícil pensar que se van a instalar os necesarios para 8.000 millóns, parece imposible poder instalar un 25% adicional.
Só quédanos a adaptación
Non se aprecia a vontade de montar en 30 anos nin en España, nin no resto do mundo, os dispositivos solares necesarios para eliminar os combustibles fósiles e parar o cambio climático. Ou polo menos nunca se puxeron as cifras concretas nin unha planificación no tempo encima da mesa en ningunha das COP anteriores.
Posto que non imos deter as emisións de contaminantes, a única alternativa que resta é desenvolver, con tempo, as estratexias de adaptación: diques, encoros, invernadoiros, novos cultivos ? Perdemos o tren da mitigación fai trinta anos. É posible que aínda podamos conseguir a adaptación a un clima novo. Pero non podemos volver perder a oportunidade.
Antonio Ruiz de Elvira Serra*, catedrático de Física Aplicada, Universidade de Alcalá.
Cláusula de Divulgación: Antonio Ruiz de Elvira Serra non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis aló do cargo académico citado.
As frades nas que usamos o tempo contrúense co verbo haber, non co verbo facer. O correcto é “hai 30 anos”