Na Antártida os científicos teñen unha fonte moi interesante de seres vivos que foron quen de adaptarse ás condicións máis extremas que pode haber sobre a Terra. Extremófilos que non ensinan moito sobre a evolución. Hai tamén algúns peixes, como o Chaenocephalus aceratus, que presenta trazos que apaixonan aos investigadores. Este animal, cuxo nome común se podería traducir do inglés por “peixe antártico de xeo de aleta negra”, é o único vertebrado, xunto aos seus curmáns da familia Channichthyidae, non ten glóbulos vermellos, responsables, mediante a hemoglobina, de transportar o osíxeno ao resto do corpo. Por tanto, en vez de sangue, ten unha especie de plasma que chama bastante a atención.
Como se adaptaron, entón? Pois desenvolveron un potente corazón, melloraron o seu sistema cardiovascular e comezaron a producir glicoproteínas anticonxelantes que utilizan para rebaixar o limiar de conxelación interna.
E para afondar neste coñecemento, un equipo de investigadores secuenciou o xenoma destes peixes para descubrir como chegaron a desenvolver estas adaptacións extremas. Científicos do Instituto de Investigación Polar de Corea do Sur atoparon que a suborde do Chaenocephalus aceratus, a Notothenioidei, separouse da liñaxe dos Gasterosteidos (ou espiñosos) hai uns 77 millóns de anos. E usando comparacións xenómicas, puideron cuantificar os cambios.
“Os resultados amosan que os xenes implicados na protección contra o dano causado polo xeo, incluídos os xenes que codifican a proteína anticonxelante e as proteínas da zona pelúcida (a capa que rodea os ovocitos) están moi expandidos no xenoma do peixe de xeo”, contan os autores do traballo en Nature Communications.
A análise tamén determinou que algúns dos xenes que regulan os ritmos circadianos estaban ‘eliminados’ no Chaenocephalus aceratus. Crese, por tanto, que o ciclo día-noite da Antártida, que ás veces dura meses, limita a utilidade da regulación destes ritmos. Así, co paso do tempo, as presións de selección para manter estes xenes diminuíron, e acabaron sendo degradados mediante mutacións.
Os científicos subliñan que cómpre investigar máis polo miúdo este caso, para verificar por que o actual peixe de xeo carece realmente deste ciclo de día e noite, comparándoo con outras criaturas que viven nos fondos mariños onde non chega a luz do Sol. Os achados serán, por tanto, ferramentas moi interesantes para mellorar o coñecemento de como se adaptaa vida ás condicións máis duras e inhóspitas.
“O xenoma do Chaenocephalus aceratus achega un bo modelo natural para facilitar a investigación das contribucións xenómicas a unha ampla gama de características evolutivas, ecolóxicas, metabólicas, de desenvolvemento e bioquímicas adaptadas ás temperaturas extremas, os altos niveis de osíxeno e as fluctuacións do ciclo día-noite que hai na Antártida”, apuntan os autores do artigo.
Máis información: “Chaenocephalus aceratus. Draco. El pez sin sangre roja”, por Antonio Figueras.