O ruído procedente do tráfico rodado é un enorme problema nas cidades, diso non hai dúbida. Con todo, aínda que se sabe dende hai tempo que é un dos factores ambientais que máis afecta a saúde dos adultos, as evidencias sobre as súas consecuencias nos máis pequenos aínda son escasas.
Agora, un estudo realizado en 38 centros escolares de Barcelona, que contou coa participación de 2.680 nenos e nenas de entre sete e dez anos de idade, suxire que estes sons nos colexios teñen un efecto prexudicial sobre o desenvolvemento da memoria de traballo e a capacidade de atención do alumnado de primaria.
Os resultados desta investigación, enmarcada no proxecto BREATHE e liderada polo Instituto de Saúde Global de Barcelona (ISGlobal), centro impulsado pola Fundación “La Caixa”, publicáronse na revista PLoS Medicine.
Os nenos que ían a escolas con maior ruído de tráfico tiveron un desenvolvemento cognitivo máis lento
O equipo centrouse en dúas habilidades que se desenvolven con rapidez na preadolescencia e resultan esenciais para a aprendizaxe e o rendemento escolar: a capacidade de atención (que fai posible, entre outros procesos que atendamos a estímulos específicos de forma selectiva) e a memoria de traballo (que nos permite manter e manipular información en períodos curtos de tempo).
“Entre os resultados principais observamos que os nenos que ían a escolas con maior ruído de tráfico tiñan un desenvolvemento cognitivo máis lento durante ese ano que aqueles de centros máis silenciosos”, explica a SINC María Foraster, primeira autora do traballo.
Doutra banda, dentro da aula observouse tamén que o ruído de tráfico máis flutuante, é dicir, con moitos picos e vales, tiña un efecto maior nas devanditas funcións cognitivas. Os resultados son coherentes coas probas sobre o ruído dos avións nas escolas, que mostran que os niveis máis altos repercuten na comprensión lectora e a hiperactividade.
“Estes sons son un efecto secundario da vida moderna. Non se fala o suficiente de que é prexudicial para a saúde e o benestar. Podería dicirse que a súa influencia na aprendizaxe dos alumnos nas escolas é o peor dano do ruído ambiental”, apunta Trevor Cox, catedrático de Enxeñería Acústica da Universidade de Salford (Reino Unido), en declaracións ao SMC Reino Unido.
“Isto débese a que calquera falta de rendemento é prexudicial para a saúde e o benestar do resto de vida dos estudantes. Abordar o tema do ruído é especialmente importante para a igualdade, porque as escolas das zonas desfavorecidas adoitan estar en lugares máis ruidosos”, engade.
Doce meses de estudo
Durante 2012 e 2013, os menores de entre 6 e 10 anos realizaron catro veces os test cognitivos. O obxectivo destas probas era estudar tamén a evolución de ambas as habilidades ao longo do tempo. En paralelo, efectuáronse medicións de ruído tanto no exterior das escolas participantes, como nos patios e no interior das aulas.
Os resultados mostran que, transcorrido o ano de estudo, a progresión da memoria de traballo, da memoria de traballo complexa e da capacidade de atención foi máis lenta en alumnos e alumnas que asistían a escolas con maior ruído de tráfico.
Non se fala o suficiente de que o son do tráfico é prexudicial para a saúde e o benestar
Por exemplo, un incremento de 5dB nos niveis de ruído exterior traduciuse nun desenvolvemento da memoria de traballo un 11,4 % máis lento que a media e nun desenvolvemento da memoria de traballo complexa un 23,5% inferior. Así mesmo, dita exposición traduciuse nun desenvolvemento da capacidade de atención un 4,8% máis lento que a media.
“A nosa análise reforza a hipótese de que a infancia é un período vulnerable no que estímulos externos como o ruído poden afectar ao rápido proceso de desenvolvemento cognitivo que ten lugar antes da adolescencia”, afirma Jordi Sunyer, investigador de ISGlobal e último autor do estudo.
“Tendo en cuenta que moitos nenos europeos de grandes cidades están expostos a altos niveis de ruído do tráfico, este estudo ten implicacións para as políticas públicas de redución do ruído do tráfico preto das escolas”, sostén, pola súa banda, Iroise Dumontheil, profesora do Centro de Desenvolvemento Cerebral e Cognitivo da Universidade de Londres.
Diferenzas entre o interior e a exterior da aula
Na análise do ruído externo, tanto un maior nivel medio como unha maior flutuación nos niveis na escola asociáronse cunha peor evolución nos resultados do alumnado en todas as probas.
No interior das aulas, unha maior flutuación na escala de ruído tamén se asociou a unha evolución máis lenta ao longo dun ano en todos o test cognitivos.
En cambio, os nenos expostos a maiores niveis medios en clase durante o ano só tiveron peores resultados que o alumnado en clases máis silenciosas na proba da capacidade de atención, pero non nos test de memoria de traballo.
“Este resultado apunta a que os picos de ruído no interior da aula poderían resultar máis disruptivos para o neurodesenvolvemento que a media dos decibeis. Isto é importante, porque reforza a hipótese de que quizá inflúan máis as características do son que os seus niveis medios, cando actualmente as políticas só baséanse na media de decibeis”, puntualiza Foraster.
Ruído no domicilio, menos influente
O equipo comparou os resultados co que podía pasar nos fogares dos menores. Partindo do mapa de ruído de tráfico rodado da cidade de Barcelona do ano 2012, estimouse os niveis medios no domicilio de cada participante. Con todo, neste caso non se observou relación algunha co desenvolvemento cognitivo.
“Isto podería deberse a que a exposición ao ruído na escola é máis prexudicial porque afecta a xanelas vulnerables de concentración e a procesos de aprendizaxe. Ademais, mentres que nos centros escolares se efectuaron medicións de ruído, nos domicilios realizáronse estimacións que poderían ser menos precisas e que unicamente reflectía o exterior, algo que tamén podería influír nos resultados”, subliña a experta española.
Necesítanse máis estudos
O equipo científico subliña a necesidade de realizar novos estudos sobre o ruído de tráfico rodado noutras poboacións para determinar se estes primeiros resultados son extrapolables a outras cidades e contextos.
“Este é o primeiro estudo e, evidentemente, teremos que facer máis para confirmar estes resultados. Pero sabendo que o ruído do tráfico dos coches é a fonte máis común, tanto de ruído como de contaminación atmosférica, unha das medidas máis eficientes sería reducir este tráfico nas contornas escolares. Deste xeito, poderiamos protexer a saúde destes nenos durante as horas de aprendizaxe”, conclúe Foraster.
Referencia: Exposure to road traffic noise and cognitive development in schoolchildren in Barcelona, Spain: A population-based cohort study (Publicado en PLoS Medicine)
*Este artigo foi publicado orixinalmente en Axencia SINC por Verónica Fuentes. Podes lelo na seguinte ligazón.
