Nos anos 80, con menos de 30 anos, o científico Luis Blanco Dávila (A Coruña, 1958), xa traballaba man a man cunha das científicas españolas máis relevantes das últimas décadas, Margarita Salas, finada en novembro de 2019. En 1984 descubriron o fago Phi29, un dos fitos da carreira de Salas, e que aínda hoxe é a patente máis rendible da historia do CSIC. Case 40 anos despois do achado, e tras múltiples aplicacións deste fago en técnicas de bioloxía molecular, pode converterse tamén nunha ferramenta fronte á epidemia do coronavirus SARS-CoV-2. Luis Blanco, que segue en activo como investigador do Centro de Biología Molecular Severo Ochoa (CBMSO), estará á fronte dun equipo do CSIC e o Centro Nacional de Investigaciones Oncológicas (CNIO) que intentará usar o Phi29 para desenvolver un método rápido para detectar o coronavirus, en menos dunha hora, máis sinxelo e coa posibilidade de facelo “in situ”. Ata o de agora, a técnica molecular de referencia, a PCR, dura un mínimo de dúas horas, moitas veces máis.
O traballo que dirixe Blanco xunto a Felipe Cortés, xefe do grupo de Topoloxía e Roturas de ADN do CNIO, é un tres dos novos proxectos financiados polo Fondo Covid-19 do Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), unha liña de investimento activada para facer fronte á epidemia, e que xa apoiou investigacións como a liderada desde Galicia por José Martínez Costas, do CiQUS. Segundo explica Blanco en declaracións recollidas polo CSIC, a diferenza das técnicas RT-PCR, o principal método de diagnóstico molecular do virus, o mecanismo de amplificación da enzima Phi29pol funciona a temperatura ambiente e permite multiplicar por miles ou millóns de veces unha pequena mostraxe de material xenético do virus. “Esta característica foi tamén clave para desenvolver o proxecto, xa que permite que podamos detectar o virus a temperatura ambiente sen necesidade de utilizar equipamento especializado ou persoal técnico”, engade Blanco.
A detección masiva de contaxios mediante a técnica podería poñer freo a posibles rebrotes
O obxectivo é desenvolver un dispositivo portátil (similar a unha proba de embarazo) que permita diagnosticar a enfermidade de forma sinxela, rápida e fiable, mesmo en casa. Así mesmo, poderase adaptar esta metodoloxía para detectar a presenza do virus no ambiente e en superficies. Cortés e Blanco avanzan que no outono poderían obterse os primeiros resultados, o que axudaría á detección masiva de contaxios, incluído os asintomáticos, o que facilitaría poñer freo a posibles rebrotes.
A capacidade da Phi29 para amplificar material xenético partindo de moi pouca mostraxe, mesmo danada, “dános a pista de que pode ser un método extremadamente sensible para detectar a presenza do material xenético do virus, e polo tanto confirmar a infección, mesmo naqueles casos cunha carga viral pequena como poidan ser os pacientes asintomáticos”, afirma Cortés, outro dos líderes da investigación.
De conseguir adaptar a técnica á detección do SARS-CoV-2, sería posible “diagnosticar a pé de rúa, mesmo nos propios centros de atención primaria, residencias de anciáns ou outros lugares especialmente sensibles, evitando así o envío de mostraxes aos laboratorios capacitados, facilitando a loxística e evitando novos contaxios”, declaran os investigadores.
Este método de diagnóstico da doenza de Covid-19 baséase nunha mellora da encima Phi29pol, desenvolvida por Miguel de Vega, investigador do CSIC no CBMSO, e que participará tamén no proxecto xunto coa empresa spin-off do CSIC 4basebio, que posúe a licenza de explotación da encima mellorada.
“Os expertos mundiais nesta tecnoloxía e a súa propiedade intelectual témolos na casa, o que, se os nosos ensaios funcionan como esperamos, facilitará a súa produción e posterior subministración a nivel nacional”, sosteñen Cortés e Blanco.
