Únete á nosa canle de Whatsapp
O caso do grupo de investigación de Viroloxía Molecular do CiQUS de Santiago, que ten como un dos seus investigadores principais a José Martínez Costas, é un exemplo da situación que viviu a ciencia en Galicia e España nos últimos anos e a urxencia coa que agora acoden as Administracións na procura de solucións fronte á crise do coronavirus SARS-CoV-2. Este equipo, dedicado á investigación básica sobre virus, rexistrou hai anos varias patentes sobre unha metodoloxía nova para fabricar microesferas que conteñan antíxenos virais, é dicir, as ‘marcas’ que facilitan a resposta inmune do noso organismo ante a infección vírica.
Porén, a pesar de presentarse a numerosas convocatorias, só recibiron financiamento por parte dunha empresa e non tiveron apoio específico de ningunha administración pública para esta liña de investigación. Foi agora, no marco da liña de axudas convocadas a raíz da crise no Instituto de Salud Carlos III, cando este grupo de científicos se converteu no primeiro equipo galego en recibir apoio do Fondo Covid-19.
Este luns, poucas horas despois de reabrir o laboratorio despois de semanas de parón, Martínez Costas explicaba a GCiencia o traballo que desenvolverán nas instalacións do CiQUS. O equipo, que completan Rebeca Menaya, Natalia Barreiro e Tomás Pose, púxose en marcha para obter o antes posible as estruturas adaptadas ao SARS-CoV-2 e comezar cos primeiros ensaios en animais, dos que se encargará o Centro de Investigación en Sanidad Animal (CISA) de Madrid.
– De onde vén esta liña de investigación?
– Nós levamos moito tempo traballando en investigación básica, pura e dura, para comprender como funcionan algúns virus animais, como o da lingua azul, os reovirus de polos ou a peste equina africana. Un dos avances que conseguimos, e que patentamos, pode aplicarse ao desenvolvemento de vacinas. É un sistema e unha metodoloxía para buscar vacinas que ninguén máis ten, inventámola nós.
– En que consiste?
– Os virus constrúen uns compartimentos dentro da célula para axudar á súa replicación. A través deste mecanismo, o que nos facemos é cambiar estas estruturas para que as células de calquera orixe poidan fabricar microesferas moi simples e introducir dentro delas os antíxenos do virus (as partículas do virus que o organismo identifica para desenvolver a resposta inmunitaria) para que o corpo reaccione fronte a elas e a persoa adquira inmunidade.
– Que vantaxes ten este enfoque?
– A través disto podemos introducir nos organismos que non están inmunizados os antíxenos do virus, facilitando o proceso, acelerando os tempos e con menos custos. Ademais as partículas que se usan non precisan de adxuvantes químicos para estimular o sistema inmune, o que permite que se purifiquen moi facilmente. Tampouco teñen xenoma, polo que diminúe a probabilidade de que haxa problemas regulatorios. Outra das vantaxes é que ao non traballar directamente co virus, como se fai na maioría das vacinas, non precisamos de sistemas de seguridade biolóxica e laboratorios especiais, o que facilita tamén o proceso.
– Unha vez se xere a vacina, chegarán os ensaios animais. Como serán?
– En principio, co CISA de Madrid imos estudar a resposta inmune en ratos. E dependendo de como sexan estes resultados, pasaremos aos desafíos víricos, é dicir, vacinar estes ratos e logo infectalos co virus para ver como reaccionan. Pero para iso xa precisaremos de máis financiamento que o que temos. O lóxico é, se conseguimos isto, trasladar os ensaios a animais máis grandes, como macacos. Debido á urxencia da vacina, hai grupos que se están saltando o chanzo dos macacos e indo directamente a humanos, pero nós cremos que cómpre facer eses ensaios. Estamos xa en contacto con algunha empresa galega do sector da biotecnoloxía que nos apoiou na solicitude do proxecto e que posiblemente apoie tamén nestes pasos.
– Ás veces custa explicar por que tarda tanto unha vacina.
– Polo que a nós respecta, en canto nos chegue o material que precisamos, nun mes podemos ter lista a formulación da vacina candidata para comezar a facer os ensaios, pero isto é unha pequena parte de todo o proceso. Os ensaios clínicos requiren de tempo, moitos cartos e uns métodos moi estritos para evitar que causen problemas na xente á que se lle administra a vacina. Nós estamos concorrendo a máis convocatorias, da Xunta, de organismos internacionais de Europa e Estados Unidos, en colaboración con outros grupos, para avanzar o máis rápido que poidamos. De feito, o propio CiQUS apoiounos moito neste sentido, poñéndonos todas as facilidades para comezar a traballar canto antes.
– Dicía hai uns días nunha entrevista que era a primeira vez que lle financian esta metodoloxía. É o paradigma do trato das Administracións cara á ciencia?
– Eu achácoo a que a metodoloxía é totalmente distinta á que adoita verse, polo que pode haber reticencias, e tamén está o feito de que vimos da investigación básica. Ou non temos contactos, ou non nos coñecen, pero o certo é que a pesar de rexistrar as patentes e demostrar que pode ser unha liña de traballo interesante, o único financiamento que tivemos ata agora é privado.
