Os investigadores da USC José Manuel Castro Tubío e José Martínez Costas recibirán un importante apoio para as súas liñas de investigación da man da Asociación Española contra o Cancro (AECC) ao recibir financiamento para as investigacións que desenvolven na USC no eido do xenoma tumoral e do melanoma, respectivamente. Ademais, a entidade financiou con cadansúas axudas de 3.408 euros as prácticas de laboratorio de catro científicas mozas, tamén no eido das ciencias da saúde.
O proxecto que lidera Tubío no Centro de Investigación en Medicina Molecular e Enfermidades Crónicas da USC (CiMUS) sobre o impacto dos retrotransposóns ou ‘xenes saltaríns’ na estrutura tridimensional do xenoma tumoral acaba de recibir 300.000 euros ao abeiro da convocatoria LAB AECC 2020. Neste contexto, e durante os vindeiros tres anos, os investigadores do CiMUS tratarán de indagar nas consecuencias funcionais da actividade dos retrotransposóns, unha importante fonte de mutación en cancro, para tentar explicar se a súa mobilización causa cambios na estrutura tridimensional do ADN que puidese ter impacto na función dos xenes e, polo tanto, na orixe e evolución do cancro.
Tal e como explican desde a USC, o ADN, a molécula que contén a información biolóxica que se herda, é unha molécula lineal, pero que se distribúe dentro do núcleo das nosas células nas tres dimensións espaciais. Calquera cambio non programado, por exemplo derivado dunha mutación xenética, que ocorra no noso ADN podería cambiar a distribución 3D do noso material e estes cambios ter implicacións na orixe ou evolución do cancro. Doutra banda, “o noso ADN non é algo estático; e unha importante fracción está conformado por fragmentos con capacidade para moverse, os retrotransposóns. Estes xenes saltaríns poden saltar dun lado a outro do xenoma, polo que son unha importante fonte de mutación”, argumenta o profesor Tubío.
Os retrotransposóns representan unha parte importante do noso material xenético, ata case un 50%, e foron ata non hai moito considerados ‘ADN lixo’ debido á súa natureza repetitiva e ausencia aparente de funcionalidade. Este concepto erróneo levou a moitos científicos a non profundar no seu papel determinante no cancro. Fronte a isto, Jose Tubío e o seu equipo veñen facéndoo dende a última década. “Desenvolvemos algoritmos bioinformáticos dirixidos ao estudo desta materia escura e atopamos varios tesouros”, sostén.
Galicia lidera un traballo revolucionario sobre o papel dos xenomas móbiles no cancro
A procura tivo ata a data un resultado sorprendente. Os científicos do CiMUS conseguiron sinalar un novo mecanismo de mutación que consiste en que cando os retrotransposóns se mobilizan no xenoma tumoral poden producir perdas enormes de material xenético no punto no que se integran. Estas perdas causadas pola integración de retrotransposóns poden implicar a desaparición de xenes que son importantes no mantemento do funcionamento normal dunha célula. “A evidencia de mobilización destes xenes saltaríns en tecido san suxire que este proceso podería ser relevante non só en cancro senón tamén en envellecemento e outras enfermidades”, conclúe o investigador do CiMUS.
Microesferas contra a Covid-19 e contra o cancro?
Pola súa parte, a AECC, como parte do seu programa Ideas Semente, recoñeceu tamén o traballo desenvolvido polo grupo do CiQUS que dirixe José Martínez Costas e que investiga a vacina para a inmunoterapia do melanoma. O equipo do CiQUS dispoñerá de 20.000 euros durante dous anos para avanzar neste proxecto que explora novas posibilidades das micro-esferas de proteínas, cuxa efectividade en vacinas antívíricas foi probada con éxito e ocupa na actualidade o eixo de investigación dunha vacina contra o Covid-19 no que traballa o grupo compostelán.
“No noso laboratorio creamos e desenvolvemos un método moi novo, simple, barato e rápido, para producir partículas de proteína (a escala nanométrica) e demostramos que funciona moi ben como vacina antivírica sen necesidade de usar adxuvantes químicos”. Así explica José Martínez Costas o punto de partida da súa investigación. Trátase dunha metodoloxía patentada polo propio CiQUS que permite producir vacinas contra calquera patóxeno. ”Nesta nova proposta, financiada pola AECC, queremos comprobar se estas partículas poden utilizarse tamén como vacinas anti-cancro, en particular contra o melanoma”, engade Martínez Costas.
José Martínez: “Temos un sistema para buscar a vacina que ninguén máis ten”
Para iso, o equipo do CiQUS contará coa colaboración dun grupo da Axencia Reguladora de Medicamentos e Produtos Sanitarios do Reino Unido que lles axudará a caracterizar o tipo de resposta inmune que producen estas micro-esferas, a través dun modelo de experimentación en roedores no que medirán a resposta inmune que producen as partículas, “o que nos dará unha idea da súa capacidade real para atacar ás células cancerosas, paso esencial antes de abordar a eliminación de cancros reais”, explica o investigador do centro singular da USC.
Máis apoios da AECC
As outras axudas, de 3.408 euros cada unha, están destinadas a realizar prácticas de laboratorio para fomentar a investigación biomédica en estudantes universitarios do ámbito das ciencias da saúde. María Crugeiras, unha das beneficiarias, incorporouse ao grupo de Reparación do ADN e Integridade do Xenoma do CiMUS, onde traballa nun proxecto “relacionado coa recombinación homóloga”. Trátase dun “proceso de reparación do ADN esencial que, cando non funciona ben, pode desembocar nunha maior predisposición para desenvolver procesos tumorais”. Andrea E. Arias, pola súa parte, traballa en diferentes métodos de secuenciación do ADN en investigación e diagnóstico do cancro, dende o máis antigo e fiable ata métodos de vangarda como a secuenciación de molécula única de Oxford Nanopore, coa que un aparello máis pequeno que un teléfono móbil podería secuenciar un xenoma completo en cuestión de horas.
A AECC tamén outorgou unha axuda para clínicos en formación á doutora Paloma Sosa, que compaxina a actividade asistencial coa investigación no grupo de Cancro e Enfermidades Raras do Instituto de Investigación Sanitaria (IDIS) no que toma parte a USC. Alí participa “en varios proxectos europeos nos que buscamos marcadores que predigan a toxicidade” dos tratamentos. Finalmente, a AECC tamén recoñeceu a Esther Calviño, que está a realizar as súas prácticas no grupo Exprela do Centro de Investigacións Científicas Avanzadas da UDC.
