A Asemblea Nobel decidiu outorgar este mércores o Premio Nobel de Química en 2022 a Carolyn R. Bertozzi, Morten Meldal e K. Barry Sharpless “polo desenvolvemento da química do clic e a química bioortogonal”. Segundo explicaron esta mañá dende a Asemblea, o premio recoñece o traballo de tres científicos que trataron de facilitar os procesos máis complexos. Máis en detalle, Sharpless e Meldal sentaron as bases para unha forma funcional de química na que os bloques de construción moleculares se unen de maneira rápida e eficiente. Pola súa parte, Bertozzi levou a “química do clic” a unha nova dimensión e comezou a utilizala en organismos vivos.
“O Premio de Química deste ano non se trata de complicar as cousas, senón de traballar co fácil e sinxelo. As moléculas funcionais pódense construír incluso seguindo unha ruta directa”, declarou Johan Åqvist, presidente do Comité Nobel de Química. Segundo expuxeron durante o anuncio do galardón, durante moito tempo os químicos querían construír moléculas cada vez máis complicadas. Na investigación farmacéutica, esta motivación derivou a miúdo na recreación artificial de moléculas naturais con propiedades medicinais. Isto deu lugar a “moitas construcións moleculares admirables, pero xeralmente consomen moito tempo e son moi caras de producir”.
Os galardoados
No que respecta aos premiados, Barry Sharpless (Estados Unidos, 1941), definiu a comezos do século XXI o concepto de “química co clic”, que é unha forma de química simple e confiable onde as reaccións ocorren rapidamente e, así, pódense evitar subprodutos non desexados. Ademais, Sharpless está de celebración por partida dobre: este é o segundo Premio Nobel de Química que recibe; o primero gañouno en 2001. Tan só hai outros catro galardoados na historia dos Nobel que recibiran dous premios: John Bardeen, Marie Skłodowska Curie, Linus Pauling e Frederick Sanger.
Pouco despois destas achegas, Morten Meldal (Dinamarca, 1954) e Sharpless, independentemente o un do outro, presentaron o que agora é a xoia da coroa da química co clic: a cicloadición de azida-alquino catalizada por cobre. Esta é unha reacción química “elegante e eficiente” que agora é de uso xeneralizado. Entre moitas outras utilidades, emprégase no desenvolvemento de produtos farmacéuticos para mapear o ADN e crear materiais que sexan axeitados para o seu propósito.
En relación a Carolyn Bertozzi (Estados Unidos, 1966), levou a química do clic a un novo nivel. Para mapear biomoléculas importantes pero esquivas na superficie das células (glicanos), desenvolveu reaccións de clic que funcionan dentro dos organismos vivos. As súas reaccións bioortogonais prodúcense sen alterar a química normal da célula. Estas reaccións úsanse agora globalmente para explorar células e rastrexar procesos biolóxicos. Utilizando reaccións bioortogonais, os investigadores melloraron a orientación dos produtos farmacéuticos contra o cancro, que agora se están probando en ensaios clínicos. Finalmente, Bertozzi convértese na oitava muller en recibir o Nobel de Química.
