Un equipo científico internacional liderado pola Estación Biolóxica de Doñana (EBD-CSIC), do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), investigou o papel das gaivotas na dispersión de plásticos en masas de auga naturais. O estudo, que se publica na revista Waste Management, centrouse nas gaivotas sombrías (Larus fuscus), unha das aves acuáticas máis abundantes no inverno en Andalucía. Esta investigación enmárcase dentro do proxecto de investigación GuanoPlastic, financiado pola Xunta de Andalucía.
As aves acuáticas, como as gaivotas, poden desempeñar un papel importante no movemento de contaminantes. Os plásticos e outros refugallos, como vidro e téxtiles, poden ser inxeridos en vertedoiros abertos e logo expulsados nos lugares onde descansan, sobre todo en forma de gránulos regurxitados. A inxestión de plásticos é prexudicial para a saúde das aves e pode ser mortal, pero esta biovectorización, é dicir, o movemento por animais, tamén pode causar problemas ecolóxicos máis amplos por bioacumulación de plásticos nos ecosistemas naturais.
“Ata o de agora, os estudos relacionados co plástico nas aves centráronse nas contornas mariñas e subestimouse o papel das aves acuáticas en lagos e outras masas de auga continentais. Nos últimos anos, a acumulación de plástico en humidais empezou a recibir máis atención”, explica Víctor Martín Vélez, investigador do CSIC que no momento do estudo traballaba na EBD-CSIC e actualmente é científico no Instituto de Ciencias do Mar (ICM-CSIC).
Para a investigación, fíxose un seguimento de 45 gaivotas durante sete anos mediante dispositivos GPS que lles foron colocados nos seus lugares de cría no Reino Unido, os Países Baixos e Bélxica. Os patróns de movemento combináronse con recontos de aves na lagoa de Fuente de Piedra, en Málaga, e estudos dietéticos que analizaban o contido das egagrópilas regurxitadas, para estimar a cantidade e os tipos de plástico depositados por grupos de ata vinte mil gaivotas individuais que invernaban no lago.
As gaivotas sombrías son unha especie especialmente abundante na reserva natural de Fuente de Piedra. O seu número aumentou desde que se crearon vertedoiros en moitas partes de Andalucía, onde estas especies se alimentan de forma habitual e onde inxiren plásticos e outros desfeitos mesturados con residuos orgánicos. Os datos recolleitados por GPS mostran que poden voar ata 80 quilómetros de distancia ata Córdoba, a distancia que separa a reserva natural dalgúns dos vertedoiros visitados.
Plásticos, vidro e téxtiles
Segundo os datos adquiridos, o 86 % das egagrópilas regurxitadas na lagoa contiñan plásticos, e o 94 %, outros refugallos como vidro e téxtiles. O equipo de investigación incluíu técnicas de laboratorio como a clasificación de plásticos mediante espectroscopia infravermella con transformada de Fourier (FTIR) para desenvolver un modelo matemático de biovectorización. Segundo os cálculos, cada inverno depositouse unha media de 400 quilogramos (kg) de plástico no lago, cun pico de 800 kg no inverno de 2019-2020, composto por uns 16 millóns de partículas de plástico. O peso dos residuos non plásticos depositados no lago é aínda maior.
O polietileno (54 %), o polipropileno (11,5 %) e o poliestireno (11,5 %) foron os principais polímeros plásticos dos residuos. “O noso é o primeiro estudo detallado desta biovectorización de residuos por gaivotas desde vertedoiros abertos a lagos en calquera parte do mundo”, explica Andy Green, profesor de investigación do CSIC na Estación Biolóxica de Doñana. “Polo que podemos ver, esta é, con diferenza, a maior fonte de plásticos que entra na lagoa de Fuente de Piedra”. Unha vez na lagoa, é probable que os plásticos queden alí, xa que non hai desaugadoiro, ao ser endorreica, e acaben descompoñéndose en microplásticos que afectan a outra fauna, incluídos os flamencos.
En toda Europa e en moitas partes do mundo, as gaivotas buscan comida nos vertedoiros ou noutras fontes de residuos humanos, e logo descansan en lagos e outros humidais de forma similar, e este estudo cuantifica o que probablemente sexa un problema xeneralizado para as zonas naturais. “Cando tiramos plásticos, é probable que algúns deles acaben sendo transportados polas aves aos humidais. É outra razón pola que debemos reducir a cantidade de residuos plásticos que xeramos”, explica o investigador.
