O Grupo de Investigación Translacional de Tumores Sólidos Pediátricos do Instituto de Investigación Sanitaria INCLIVA participa no deseño dunha metodoloxía baseada na integración de técnicas de análise dixital e xenómica dos elementos que forman parte da fronte de invasión tumoral (interfaz entre o tecido tumoral e o san) para inferir agresividade en dous tipos diferentes de tumores uterinos: adenocarcinomas (tumores que se orixinan no endometrio) e leiomiosarcomas (tumores que se orixinan no miometrio).
Este proxecto realízase xunto con outros grupos de investigación españois do Programa de Investigación de Tumores de Baixa Prevalencia do CIBERONC (Centro de Investigación Biomédica en Rede de Cancro do Instituto de Saúde Carlos III, recentemente denominado Grupo de Diagnóstico e Terapia de Precisión.
Aínda que o cancro de útero é o cancro máis frecuente do aparato reprodutor feminino, ten unha baixa prevalencia na sociedade, o que explica un menor nivel de coñecemento respecto doutros tipos de tumores que se presentan con maior frecuencia. De aí o interese do equipo científico por aumentar o coñecemento destas patoloxías.
Os investigadores principais deste traballo son Rosa Noguera, coordinadora do Grupo de Investigación Translacional de Tumores Sólidos Pediátricos INCLIVA, e Xavier Matias-Guiu, xefe do servizo de Anatomía Patolóxica do Hospital Universitario de Bellvitge. O seu desenvolvemento e os seus resultados resúmense nun artigo publicado recentemente en Frontiers in Cell and Developmental Biology, co autoría de Sofía Granados Aparici, investigadora do INCLIVA.
O punto de partida foi unha investigación previa que utilizaba as mesmas ferramentas para avaliar as diferenzas entre estes dous tipos de tumores antes da metástase. Alí xa se observaron pequenas diferenzas na súa resposta antimicrobiana.
Segundo os autores, o campo da oncoloxía de precisión beneficiarase da aparición deste tipo de ferramentas, xa que permiten determinar cales dos elementos que forman o tumor son claves para predicir metástases, que novas terapias poden aumentar a eficacia dos tratamentos actuais e cales son máis específicas e personalizadas para mellorar a calidade de vida dos pacientes.
Este tipo de ferramentas permiten determinar cales dos elementos que forman o tumor son fundamentais para predicir metástase
Neste estudo, realizado ao longo de dous anos (desde 2020 ata o último trimestre de 2022), comparáronse diferentes aspectos da composición dos elementos tumorais na zona de invasión do tecido san en mostras de biopsia de adenocarcinoma e leiomiosarcoma. despois da súa metástase pulmonar.
En primeiro lugar, mediante a análise dixital de imaxes, estudouse o comportamento dun tipo de fibras de coláxeno, as fibras reticulares. A organización das fibras na fronte de invasión do tumor noutros tumores, como o cancro de mama, permite determinar se o tumor se comporta de forma máis ou menos agresiva.
En segundo lugar, obtívose información sobre os tipos de células inmunes que se infiltran na zona de invasión, xa que estas células teñen un valor esencial na loita contra a agresividade tumoral e permitiron a aparición de novas terapias como a inmunoterapia.
Finalmente, estudáronse en detalle os cambios a dous niveis xenómicos: o epixenómico, que determina como se facilita a activación dos xenes, e o transcriptómico, que mostra que xenes están activos.
Comparando estes dous tipos de tumores agresivos do útero, os investigadores observaron unha clara asociación entre a disposición das fibras de reticulina, a composición das células inmunes e os cambios xenómicos, factores que indicarían que un tumor é máis agresivo que o outro.
Observouse unha asociación entre a disposición das fibras de reticulina, a composición das células inmunitarias e os cambios xenómicos.
Xunto coa supervisión e validación por parte de patólogos expertos, o desenvolvemento destas metodoloxías integradoras podería incorporarse á avaliación rutineira para aumentar a precisión nos niveis de diagnóstico, pronóstico e terapia do cancro.
Os tumores uterinos, como outros tumores de baixa prevalencia, requiren a colaboración entre institucións e hospitais para establecer cohortes cun número suficiente de pacientes para estudos de investigación.
A cohorte de estudo levouse a cabo achegando mostras de pacientes do Hospital Universitari Vall d’Hebron e Hospital Universitari de Bellvitge de Barcelona, Hospital Universitari Arnau de Vilanova de Lleida, Hospital Universitari Virgen del Rocío de Sevilla e Hospital Universitario de Oslo.
A publicación do artigo en Frontiers in Cell and Developmental Biology representa o resultado da colaboración entre os diferentes grupos de tumores de baixa prevalencia de CIBERONC. O estudo, ademais de abordar futuras alternativas clínicas de tratamento oncolóxico de tumores uterinos agresivos, senta as bases para unha estreita colaboración multidisciplinar e de alcance transversal.
Coa fin de desenvolver unha estratexia máis integradora, intentaranse optimizar sistemas de intelixencia artificial, biosensores e modelos 3D sintéticos para identificar posibles dianas terapéuticas e implementar réximes terapéuticos personalizados.
O estudo recibiu financiamento do Instituto de Saúde Carlos III (ISCIII) e o Fondo Europeo de Desenvolvemento Rexional (FEDER), CIBERONC e Grupos Coordinados Estables da Asociación Española contra o Cancro (AECC).
Referencia: Integrating digital pathology with transcriptomic and epigenomic tools for predicting metastatic uterine tumor aggressiveness (Publicado en Frontiers in Cell and Development Biology)