O trastorno por déficit de atención con hiperactividade (TDAH) caracterízase por comportamentos impulsivos e de falta de atención que dificultan a vida diaria. Afecta a un 5% dos nenos e nenas e pode persistir na idade adulta en dous de cada tres afectados. O seu desenvolvemento depende de factores relacionados co ambiente e coa xenética, pero é esta última a que ten un maior peso: calcúlase que explica o 74% da súa variabilidade.
A revista Nature Genetics publica os resultados dun estudo internacional, o maior ata a data, que investigou posibles variantes xenéticas relacionadas co TDAH para entender en profundidade a xenética asociada con este trastorno.
A xenética incide no 74% da variabilidade asociada ao TDAH, que afecta a un 5% de nenos e nenas
O traballo, liderado pola Universidade de Aarhus en Dinamarca, contou coa colaboración do Vall d’Hebron Instituto de Investigación (VHIR), o CIBER de Saúde Mental (CIBERSAM), a Facultade de Bioloxía e o Instituto de Biomedicina da Universidade de Barcelona (IBUB), o Instituto de Investigación Sant Joan de Déu (IRSJD) e o CIBER de Enfermidades Raras (CIBERER).
O equipo analizou o xenoma de 28.691 pacientes con TDAH e 186.843 persoas sas. Isto supón o dobre de mostras estudadas en comparación a estudos previos. “Hai múltiples factores xenéticos con pequenos efectos implicados no TDAH e, por tanto, é necesario estudar un número elevado de casos para coñecer en profundidade as bases biolóxicas do trastorno e a asociación con outras patoloxías”, afirma María Soler, investigadora do grupo de Psiquiatría, Saúde Mental e Adiccións do VHIR e do CIBERSAM.
“Hai múltiples factores xenéticos con pequenos efectos implicados no TDAH e, por tanto, é necesario estudar un número elevado de casos”
MARÍA SOLER, investigadora do VHIR
A metodoloxía empregada consistiu nun estudo de asociación de xenoma completo (GWAS, polas siglas en inglés), polo que se investigaron posibles variantes xenéticas. É dicir, cambios no xenoma que aumentan o risco de ter TDAH, e avaliouse o seu impacto no desenvolvemento do trastorno.
O traballo identificou 27 rexións do xenoma asociadas ao TDAH, 21 das cales non se describiron ata o de agora. De entre estas rexións, priorizáronse 76 xenes de maior risco, os cales son especialmente importantes durante o desenvolvemento embrionario e implicados en habilidades cognitivas.
Os investigadores describiron 21 novas rexións do xenoma asociadas ao TDAH
Entre os factores xenéticos asociados ao TDAH, calcúlase que se atoparían 7.000 variantes xenéticas comúns, é dicir, presentes en máis do 1% da poboación. A pesar de ser unha cifra elevada, os autores defenden que é menor que para outros trastornos psiquiátricos como a esquizofrenia, o autismo ou a depresión.
“Por primeira vez, confirmamos que existen variantes pouco comúns implicadas no TDAH”
MARTA RIBASÉS, investigadora do VHIR
Os autores destacan variantes atopadas nos xenes SORCS3, FOXP1 e FOXP2. “Coñeciamos SORCS3 polo impacto que teñen variantes comúns deste xene no desenvolvemento de trastornos psiquiátricos. Por primeira vez, confirmamos que existen outras pouco comúns (presentes en menos do 1% dos individuos) implicadas no TDAH”, explica Marta Ribasés, investigadora do grupo de Psiquiatría, Saúde Mental e Adiccións do VHIR e do CIBERSAM.
Doutra banda, o estudo mostra, por primeira vez, que existen variantes xenéticas comúns implicadas no TDAH que se relacionan coa afectación de funcións cognitivas concretas, como a atención, a memoria de traballo ou o movemento voluntario, todas elas afectadas en pacientes con TDAH.
O TDAH e a relación con outros trastornos psiquiátricos
O TDAH preséntase a miúdo con outros trastornos psiquiátricos. O equipo de investigación identificou que máis do 90% das variantes asociadas a este trastorno inflúen no desenvolvemento da esquizofrenia e a depresión maior, e o 84% relacionábanse co trastorno do espectro autista (TEA). Ademais, observouse que o 79% das variantes vinculábanse a un baixo rendemento escolar en menores.
“Estes resultados abundan na idea de que moitos trastornos psiquiátricos comparten factores xenéticos de risco, e iso explicaría en parte a alta comorbilidad (ter máis dun trastorno á vez) que existe entre eles”, explica Bru Cormand, director do Departamento de Xenética, Microbioloxía e Estatística da Universitat de Barcelona e membro do IBUB, o IRSJD e o CIBERER.
“Comprender a xenética do TDAH e a asociación con outros trastornos axudará a previr e diagnosticar precozmente os pacientes. Ademais, facilita a investigación de novas terapias dirixidas”, afirma Josep Ramos, xefe do Servizo de Psiquiatría do Hospital Universitario Vall d’Hebron e do grupo de Psiquiatría, Saúde Mental e Adiccións do VHIR e investigador do CIBERSAM.
Referencia: Genome-wide analyses of ADHD identify 27 risk loci, refine the genetic architecture and implicate several cognitive domains (Publicado en Nature Genetics)
