Se estás a ler estas liñas quizais se deba a que o título chamou a túa atención porque nunca pensaras nesta posibilidade. Ou, pola contra, pode que formes parte desa porcentaxe da poboación que experimenta soños lúcidos.
Como sucede con frecuencia nos temas relacionados co funcionamento cerebral, responder as preguntas que expomos non é sinxelo, así que vaiamos por partes.
Que sabemos dos soños?
Os seres humanos pasamos aproximadamente un terzo das nosas vidas durmindo. Todo o que acontece durante este tempo suscita un gran interese e, probablemente, os soños son o fenómeno que máis curiosidade espertou ao longo da historia. Con todo, aínda queda moito por coñecer neste campo.
Hoxe sabemos que as fantasías son fenómenos fisiolóxicos que se producen fundamentalmente durante a fase de soño REM, e que inclúen emocións, sensacións, percepcións e pensamentos. Aínda que o contido dos soños é moi variado, xeralmente está relacionado con experiencias visuais, persoas ou obxectos que nos atopamos durante a vixilia.
Que son os soños lúcidos?
A característica principal dos soños lúcidos é que a persoa é consciente de estar soñando; mesmo pode chegar a controlar o contido do soño, aínda que isto non sempre sucede.
Este tipo de vivencias oníricas desencadéanse a miúdo por un pesadelo no que sentimos: “Isto non pode estar a pasar”. Son bastante comúns, xa que máis da metade da poboación adulta experimentounas polo menos unha vez na súa vida, e máis dun 20% faino con certa frecuencia.
As persoas que adoitan experimentar soños lúcidos poden presentar unha maior activación neuronal nas áreas que controlan os pensamentos
Con todo, non está claro cal é o grao de consciencia durante ese intervalo de tempo. Os soños lúcidos entenderíanse como un estado intermedio entre o soño e a vixilia, e as persoas con tendencia a experimentalos poden presentar unha maior activación neuronal nas áreas que controlan os pensamentos. Ademais, parece que estes individuos teñen acceso ás memorias que xeran durante a vixilia.
Finalmente, o feito de que técnicas como o mindfulness ou a atención plena permitan traballar con este tipo de soños, como comentaremos máis adiante, podería apuntar a posibilidade de que durante a experiencia se atopen activos algúns mecanismos de control da atención.
Hai algunha forma de inducilos?
Como dixemos, algunhas persoas experimentan este fenómeno de maneira espontánea, aínda que non é o máis habitual. É unha habilidade que se pode aprender, e a comunidade científica continúa investigando diferentes métodos para iso.
As técnicas cognitivas, por exemplo, parten da base de que as vivencias oníricas reflicten experiencias vitais, e tratan de adestrar a capacidade de xerar soños lúcidos a través de aspectos como a memoria ou a autorreflexión.
O mindfulness é unha das técnicas que serven para adestrar a capacidade de xerar soños lúcidos
Outro tipo de técnicas baséanse en incorporar sinais (por exemplo, sons) durante a fase REM, que acabarán por introducirse nos soños e serán recoñecidas pola persoa. E algúns investigadores empregan prácticas como o mindfulness para incrementar tanto a capacidade de controlar os soños lúcidos como a frecuencia dos mesmos.
Tamén atopamos experimentos baseados na inxesta de substancias, e mesmo se desenvolveron aparellos que axudarían a inducilos. Con todo, a maior parte destes traballos non gozan dunha gran calidade metodolóxica; fai falta máis investigación.
Como afectan a nosa saúde?
Aínda que o interese xeral neste fenómeno adoita centrarse no seu aspecto máis recreativo, hai estudos que apuntan á súa posible utilidade clínica. Non podemos esquecer que este tipo de experiencias son habituais en pacientes con trastorno por estrés postraumático, entre outros.
En primeiro lugar, a presenza de soños lúcidos vinculouse a un maior grao de benestar, emocións positivas, resiliencia e un aumento da autoconfianza. Mesmo se expuxo que poderían servir como estratexia de solución de problemas.
A un nivel máis terapéutico, os especialistas usáronos para modificar o final dos pesadelos en persoas que sofren este problema de maneira crónica. Por outra banda, a intensidade dos soños lúcidos e o feito de que durante estes aparezan emocións positivas podería reducir os síntomas psicopatolóxicos en persoas con malestar emocional.
As características do soño e a maneira de experimentalo determinarán a súa influencia sobre a saúde emocional
Por contra, outros estudos suxiren que fomentar esta práctica podería ser prexudicial en pacientes con síntomas de tipo psicótico, xa que podería contribuír a unha perda de contacto coa realidade.
Outro ámbito de investigación relevante ten que ver coa relación entre os soños lúcidos e a calidade do descanso nocturno, pero a evidencia non é firme respecto diso. En caso de existir algunha alteración neste sentido, parece que non sería de gran relevancia, xa que os soños lúcidos ocuparían unha pequena parte do tempo total de soño.
Sabemos que, en xeral, as experiencias anómalas que se producen mentres durmimos pódense asociar con síntomas de malestar emocional que provocarían unha intrusión no soño. Con todo, parece que os soños lúcidos non xeran tanta angustia como outro tipo de experiencias.
A modo de conclusión podemos dicir que non todas as persoas viven esta experiencia como algo agradable, e que os soños lúcidos non son positivos ou negativos en si mesmos: as características do soño e a maneira de experimentalos determinarán a súa influencia sobre a saúde emocional. A posibilidade de que poidan afectar á calidade do noso sono é motivo suficiente como para abordar este tema con cautela.
*Laura Río Martínez é doutora en Psicoloxía e investigadora e docente universitaria da Universidade Internacional de Valencia.
Cláusula de divulgación: Laura Río Martínez non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo e declarou carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado.
