O cancro de mama é a enfermidade máis diagnosticada a nivel mundial. E as cifras dan conta da súa dimensión. De feito, en 2020 rexistráronse máis de 34.000 novos casos en España. Para facerlle fronte a esta realidade non só é preciso reducir as cifras, senón tamén mellorar a calidade de vida das pacientes. E a clave está na ciencia. Un dos últimos avances ten selo galego e vén da man da investigadora do grupo CellCOM do Instituto de Investigación Biomédica da Coruña (INIBIC) Paula Carpintero. A científica identificou novos biomarcadores que se poderían empregar para predicir a resposta a un determinado tipo de fármacos, os inhibidores CDK4/6, que na actualidade estanse a utilizar para tratar o cancro de mama metastásico de tipo luminal.
O funcionamento dos inhibidores CDK4/6
Estes fármacos lévanse utilizando dende o 2015 e, de feito, en Galicia xa se están a usar en combinación con terapia hormonal. “O problema destes inhibidores é que son moi novos e, polo tanto, o seu mecanismo de acción non se coñecía de todo. Sabíase que paraban a proliferación das células tumorais, pero non como o conseguían”, explica Carpintero. De feito, a súa investigación afonda no funcionamento destes fármacos, e os resultados publicáronse recentemente na revista Cell Death and Disease. Polo tanto, e malia que este tipo de fármacos son capaces de frear a proliferación incontrolada das células tumorais, a súa eficacia é limitada, posto que moitas pacientes non responden ben ao tratamento ou adquiren resistencia ao mesmo. Por iso é fundamental coñecer ben como funcionan os inhibidores CDK4/6.
Estes fármacos empréganse dende 2015 e o seu mecanismo de acción aínda non é moi coñecido
Para obter os resultados, Carpintero —que desenvolveu parte da súa investigación na Queen Mary University de Londres— empregou diferentes técnicas, como a secuenciación masiva de ADN e as librerías baseadas en CRISPR/Cas9. “Despois dunha serie de validacións, determinamos que o factor de coagulación IX (F9) era fundamental para que os inhibidores CDK4/6 funcionaran. É dicir, se as células tumorais non teñen ese factor, o fármaco non vai ser efectivo e, polo tanto, non se arresta a proliferación do cancro. E isto non só é importante de cara ao tratamento, senón tamén á hora de considerar F9 como biomarcador”, detalla a investigadora do INIBIC.
Neste senso, F9, entendido como unha nova diana terapéutica que mellora a eficacia dos inhibidores CDK4/6, pero tamén como novo biomarcador, podería permitir seleccionar aquelas pacientes que van responder ao tratamento cos inhibidores CDK4/6. “É o camiño á medicina personalizada. Ti podes facer unha análise xenética da doente e determinar se se deben empregar ou non estes inhibidores”, recalca Carpintero. Ademais, descubriuse que F9 é un regulador da senescencia celular. É dicir, un proceso esencial de moitas das terapias que se empregan actualmente para o tratamento do cancro.
“É o camiño da medicina personalizada. Pódese facer unha análise xenética á doente e decidir se empregar ou non os inhibidores”
Amais disto, Carpintero salienta que en 2019, cando volveu ao laboratorio do INIBIC que dirixe María Mayán, seguiu traballando nesta liña. “Conseguimos patentar unha proteína de membrana que mellora o tratamento e a eficacia destes fármacos e que tamén se podería utilizar como un biomarcador para predicir a resposta destes inhibidores”.
Modelos in vivo
Agora toca dar un paso máis. Por iso, unha vez que xa están identificados os novos biomarcadores grazas aos ensaios in vitro, corresponde corroborar os resultados con mostras de pacientes con cancro de mama que xa están sendo sometidas a este tipo de tratamento. “Isto sería moi importante para a estratificación e a selección de doentes, o que permitirá realizar un tratamento dirixido“, inclúe a investigadora do INIBIC. Agora tratarán de probar todos estes resultados en ratos, pero tamén en mostras de pacientes de cancro de mama grazas á colaboración da Unidade de Mama e co Servizo de Oncoloxía do CHUAC.
En relación á enfermidade, Carpintero subliña que é “moi complexa” debido á súa gran cantidade de subtipos. Os inhibidores CDK4/6 que se investigan dende o INIBIC estanse a utilizar para un subtipo concreto, que é o luminal A ER+HER-. “Queremos entender o mecanismo de acción destes fármacos para poder desenvolver novas estratexias terapéuticas que nos permitan, sobre todo, evitar a resistencia ao tratamento e a recaída da enfermidade”, enfatiza a investigadora galega. E aínda que agora mesmo estean a centrar os seus esforzos neste cancro de mama en concreto, o seu obxectivo é trasladar os resultados a outros subtipos. “Os inhibidores CDK4/6 están agora mesmo en ensaio clínico para outros tipos de cancro. Se isto vai ben, e finalmente se pode utilizar en doentes, gustaríanos explorar novas vías”, conclúe Carpintero, que abre a porta a novas investigacións tan ou máis prometedoras ca esta.
Referencia: Genome wide CRISPR/Cas9 screen identifies the coagulation factor IX (F9) as a regulator of senescence (Publicado en Cell Death and Disease)
