Na última década a intensidade dos incendios aumentou en todo o mundo, especialmente nas rexións mediterráneas debido ao clima. É neste contexto no que recentes investigacións se centran nos danos dos macroincendios e algunhas delas poñen o foco en como a dispersión das cinzas poden afectar aos sistemas naturais. O artigo ‘Impacto das cinzas de incendios forestais sobre a abundancia de bacterioplancto e a composición da comunidade nunha baía costeira‘, realizado por investigadores do Centro de Investigacións Mariñas da Universidade de Vigo (CIM) e publicado en ScienceDirect, extrae a seguinte conclusión: existe a posibilidade de que “as cinzas poidan causar alteracións na abundancia e composición da comunidade de plancto procariótico costeiro, incluídos aumentos na abundancia relativa de Vibrio —bacterias potencialmente patóxenas—”, explican no artigo.
Debido ao cambio climático, espérase un aumento da frecuencia e intensidade dos incendios. Existen exemplos desta severidade co macroincendio que afectou principalmente á área metropolitana de Vigo no ano 2017 e cuxas cinzas se analizan neste estudo.
Os incendios forestais adoitan afectar á parte superior do solo danando, entre outras cuestións, ao contido de nutrientes debido á “descomposición das cinzas, a formación de carbono negro e a mineralización da materia orgánica”, enumeran no artigo. Ademais, poden provocar a destrución da vexetación favorecendo os procesos erosivos. Do mesmo xeito que afectan ao medio terrestre, estes puntos negativos tamén poden chegar aos ecosistemas acuáticos. No artigo menciónanse duás vías principais: a deposición atmosférica e a escorredura posterior ao incendio.
O traballo levado a cabo polos investigadores Alberto Gutiérrez-Barral, Eva Teira, Alexandra Díaz-Alonso, Maider Justel-Díez, Joeri Kaal e Emilio Fernández centra as súas invetigacións nas escorreduras post-incendio. No artigo afirman que os impactos dos incendios no solo poden durar anos. Neste período de escorredura pódense transportar nutrientes como amonio, nitrato, fosfato e carbono negro. Adicionalmente, pódense mobilizar contaminantes como hidrocarburos aromáticos policíclicos (HAP) —un grupo de máis de 100 substancias químicas diferentes que se forman durante a combustión incompleta de diferentes substancias— e metais, causando “efectos nocivos na vida acuática incluíndo macroalgas, plantas, invertebrados, peixes e mamíferos”, explican no artigo.
Danos no plancto das rías
Do mesmo xeito, “as substancias relacionadas co lume tamén poden causar alteracións na biomasa e na composición do fitoplancto“. Neste sentido, a hipótese que sosteñen os investigadores do CIM é que “os nutrientes orgánicos e inorgánicos que entran no océano costeiro a través da escorredura post-incendio poderían afectar á composición e abundancia do plancto procariota costeiro”. Estos compostos tóxicos poderían provocar cambios na composición e na riqueza das comunidades de plancto procariota de auga doce. De entre estes compostos tóxicos destaca o carbono negro —un produto recalcitrante da combustión— que promove o crecemento de plancto procariota, “especialmente tras a exposición á radiación solar”, engaden no artigo.
Para poder dar resposta a esta cuestión, simularon os efectos desta situación sobre o plancto microbiano mariño en diferentes experimentos para “avaliar os cambios na concentración de clorofila a, a abundancia bacteriana e a composición da comunidade de bacterias planctónicas”, explican os autores.
Como conclusión, expoñen que os cambios poden estar asociados ás cinzas ou á floración de fitoplancto promovidas por nutrientes das cinzas. Por outra banda, tamén poderían estar asociados á toxicidade de certos compostos dos residuos dos incendios que “poderían reducir a abundancia bacteriana de certos taxons”, engaden os autores do artigo. Ademais fan fincapé nas alteracións estacionais que se producen, xa que no verán se observou unha maior resposta á adición de extracto de cinza.
Neste sentido, suxiren que os cambios na biomasa fitoplanctónica, “así como na abundancia e composición do bacterioplancto, poden ser relevantes para a rede trófica e, en consecuencia, para a produción de marisco nas baías costeiras”. Sendo conscientes das limitacións na cobertura do estudo, aclaran que se deben extraer as conclusións con “certa prudencia”.
Referencia: Impact of wildfire ash on bacterioplankton abundance and community composition in a coastal embayment (Ría de Vigo, NW Spain). (Publicado en ScienceDirect).
