Únete á nosa canle de Whatsapp
A maioría de nós pensamos de cando en vezen envellecer, cando notamos como pasan os anos e cantamos as canas. Algúns de nós mesmo tratamos de defendernos, facendo uso de cremas antienvellecemento e recorrendo a ideas como o xaxún.
O biólogo Martin Denzel non é diferente, aínda que tende a evitar calquera promesa dunha solución rápida. “Probei o xaxún intermitente e realmente non funcionou para min”, dixo, “así que agora volvín a gozar de grandes almorzos”. Denzel está máis interesado en comprender os mecanismos fundamentais nas nosas células que conducen ao envellecemento. Deste modo, considera que sería posible atopar unha maneira de frear o envellecemento que realmente funcione.
Pensar no envellecemento como unha mala limpeza celular. É o plantexamento do doctor Denzel, que formou parte do Instituto Max Planck de Bioloxía do Envellecemento en Colonia, Alemaña, que agora ten a súa sede en Altos Labs, unha empresa de investigación, en Cambridge, Reino Unido.
Limpeza celular
Hai unha chea de traballos que as células deben desempeñar e ter en conta para manter o corpo en bo estado e en correcto funcionamento. Van desde protexer o ADN e comunicarse con outras células, ata producir as proteínas correctas e garantir que cheguen a desempeñar as súas funcións. Con todo, a medida que envellecemos os procesos metabólicos que se encargan desta limpeza tenden a fallar.
Denzel céntrase no mantemento das proteínas, que é unha das primeiras cousas que fallan a medida que envellecemos. Mentres realizaba a súa investigación postdoutoral, atopou unha maneira de cambiar un só aminoácido na especie de verme C. elegans para que unha parte do seu metabolismo, chamada vía da hexosamina, se marque e faga que os vermes vivan máis tempo. Esta vía é unha parte integral da forma en que funcionan moitas células, pero as persoas xeralmente non lle prestan atención.
Deste modo, Denzel parece descubrir que xoga un papel importante no envellecemento. Para comprender mellor o metabolismo do envellecemento, o biólogo realizou unha inmersión profunda no papel das proteínas a través do proxecto MetAGEn. O traballo mesmo buscou candidatos para un medicamento antienvellecemento, sen éxito ata o momento.
Cando o biólogo e o seu equipo realizaron experimentos xenéticos en ratos, que involucraban a vía cerebral da hexosamina, descubriron que os cambios non afectaban ao proceso de envellecemento, pero, sorprendentemente, houbo unha mellora significativa na memoria do animal.
Reserva cognitiva
Mentres tanto, o neurocientífico cognitivo Méadhbh Brosnan, da Universidade de Oxford, está a investigar a deterioración cognitiva relacionada coa idade. Dado que se espera que a cantidade de persoas que viven coa enfermidade de Alzheimer en todo o mundo aumente de 46 millóns a 132 millóns nos próximos 30 anos, é un problema que nos afecta cada vez máis.
“O que non sabemos é como funciona realmente a reserva cognitiva do cerebro”
Sabemos que as persoas que teñen máis enriquecemento cognitivo e social nas súas vidas poden tolerar máis desgaste nos seus cerebros antes de que comecen a experimentar deterioración cognitiva. Este enriquecemento significa moitas interaccións sociais, un traballo estimulante, altos niveis de educación e novos pasatempos. Esta idea coñécese como reserva cognitiva. Pero, cal é a base física desta resiliencia? “O que non sabemos é como funciona realmente a reserva cognitiva no cerebro”, expón Brosnan.
Para investigar isto, o seu proxecto AGEING PLASTICITY , realizado como parte dunha bolsa Marie Curie, centrouse nunha hipótese que di que as actividades enriquecedoras, nas que tenden a participar as persoas con maior reserva cognitiva (novos pasatempos, etcétera), fortalecen as conexións nunha parte do cerebro chamada rede fronto-parietal dereita (rFPN). Sábese que esta rexión do cerebro está involucrada nalgunhas das tarefas máis esixentes do mesmo. Funciona como unha rede de control para os procesos cerebrais centrais, como a memoria e o mantemento da atención, que tenden a diminuír a medida que envellecemos.
Brosnan e os seus colegas realizaron experimentos con 50 adultos de entre 65 e 84 anos. Despois de entrevistas e cuestionarios, asignaron unha puntuación á súa reserva cognitiva baseada nas súas respostas, o seu nivel de educación e o tipo de pasatempos que practican, entre outras cousas.
Materia gris
Posteriormente, o investigador e os seus colegas realizaron un seguimento con resonancias magnéticas cerebrais para medir o volume de materia gris en todo o cerebro. Descubriron que o volume de materia gris nas rexións da rFPN tiña a mellor correlación coa puntuación de deterioración cognitiva dos adultos.
A investigación do proxecto apoia a hipótese de que a rFPN é clave para desenvolver a reserva cognitiva. “Suxire un papel para esta rede na reserva cognitiva”, indica Brosnan. Requiriríase, así, un longo estudo que seguise o desenvolvemento dos cerebros ao envellecer, para construír un caso máis convincente.
Co proxecto recentemente terminado, Brosnan continuará estudando os posibles mecanismos polos cales o cerebro produce resiliencia cognitiva. A investigadora tamén está interesada en ver se a rFPN podería potenciarse con medicamentos para protexer contra os efectos do envellecemento no cerebro. Sabemos que o neurotransmisor noradrenalina (tamén chamado norepinefrina) está estreitamente relacionado coa rFPN. “Se puidésemos modular isto farmacolóxicamente para fortalecer a rFPN, podería ser moi interesante”, explica o investigador.
De feito, algúns científicos xa están proporcionando evidencias de que isto podería ser posible. Un estudo publicado en 2021 analizou o fármaco atomoxetina, que aumenta eficazmente os niveis de noradrenalina no cerebro e xa está aprobado pola FDA para o seu uso no tratamento do trastorno por déficit de atención con hiperactividade (TDAH). Ademais, chegou á conclusión de que valería a pena realizar máis análises do fármaco como tratamento para o alzhéimer.
Actualmente, están a realizarse investigacións para comprender os procesos celulares que conducen ao envellecemento e que respostas, se é que hai algunha, poderían descubrir máis investigacións científicas para frear o declive.
A investigación deste artigo foi financiada polo Consello Europeo de Investigación da UE. Artigo publicado orixinalmente en Horizon, a revista de Investigación e Innovación da Unión Europea.
