Os nosos antepasados europeos puideron empezar a consumir leite de animais domésticos miles de anos antes de que desenvolvese o xene para poder dixerila, segundo apunta un estudo publicado na revista Nature. A investigación analiza os patróns prehistóricos do seu uso nos últimos 9.000 anos e ofrece nova información sobre o seu consumo e como evolucionou a tolerancia á lactosa.
Ata o de agora, pensábase que dita resistencia xurdiu porque permitía ás persoas consumir máis leite e produtos derivados sen ter efectos adversos, pero o novo traballo afirma que as fames e a exposición a enfermidades infecciosas xustifican mellor este cambio evolutivo.
“Probablemente, as complicacións que poden sufrir as persoas ao beber grandes cantidades de leite non diferirían demasiado entre os nosos antepasados ou nós, xa que a nosa xenética non é tan distinta. Con todo, a dieta e a microbiota intestinal si que poderían supoñer unha diferenza, xa que inflúen na gravidade dos síntomas da intolerancia á lactosa”, explica a SINC Mark Thomas, profesor de xenética evolutiva e coautor do estudo.
Unha mutación inusual que agora é común
Actualmente, dous terzos dos adultos do mundo poden ter problemas leves se beben demasiado leite, pero estas complicacións eran moito máis frecuentes nos nosos antepasados, segundo os autores. A causante dos devanditos problemas é a lactosa, un azucre que, se non se dixire correctamente, pode causar cambras, diarrea e flatulencias.
George Davey Smith, investigador da Universidade de Bristol e coautor do estudo, comenta que “para dixerir a lactosa necesitamos producir a encima lactasa no noso intestino. Isto fano case todos os bebés, pero a produción do encima diminúe rapidamente entre o destete e a adolescencia”.
A mutación responsable da persistencia da lactasa fíxose común entre as persoas hai 4.000 anos
Con todo, ao redor dun terzo dos adultos seguen producindo lactasa grazas a unha mutación no seu ADN, o que lles permite dixerir a lactosa sen complicación algunha.
A evidencia científica suxire que esta alteración xenética, coñecida como persistencia da lactasa, fíxose común entre as persoas hai 4.000 anos, grazas a un marcado proceso de selección natural.
As claves: fame e enfermidades
Aínda que a mutación foi gañando presenza entre os europeos de hai miles de anos, aínda hai que coñecer máis detalles deste cambio para determinar que foi o que realmente nos fixo aptos para consumir leite. Esta tarefa é difícil porque o uso deste produto foi aumentando e diminuíndo en diferentes rexións ao longo da historia.
Con todo, os autores móstranse convencidos de que detrás deste cambio hai dúas razóns: a fame e a circulación de patóxenos. “Cando as colleitas se perdían ou se danaban, os campesiños aumentaban o consumo de produtos lácteos. Ao non ter lactasa persistente, podían sufrir algunhas complicacións leves de forma máis frecuente”, comenta Thomas.
E engade: “O problema realmente serio vén cando estas persoas estaban severamente desnutridas e padecían enfermidades diarreicas, que poden privar o organismo da auga e os sales necesarios para a supervivencia”.
A teoría de Thomas da fame compleméntase coa de Smith, quen considera que a desnutrición e a diarrea podían agravarse en ambientes que favorecían a aparición de enfermidades zoonóticas, como os asentamentos do Neolítico.
Con poboacións máis densas e urbanizadas, os desprazamentos destas persoas e o seu contacto frecuente con animais era o caldo de cultivo perfecto para contraer as devanditas patoloxías. En consecuencia, a selección natural proveu unha protección xenética aos nosos antepasados para que fosen menos vulnerables a virus, bacterias, parasitos e fungos.
Mapas e xenética para coñecer o consumo de leite
As conclusións do estudo baséanse nun mapa do consumo prehistórico de leite, que analiza 6.899 residuos de graxa animal de 554 enclaves arqueolóxicos durante os últimos 9.000 anos. A metodoloxía combina ADN antigo, radiocarbono e datos arqueolóxicos con novas técnicas de modelado por computador.
As conclusións do estudo baséanse nun mapa do consumo prehistórico de leite
Os investigadores tamén examinaron a frecuencia da variante principal do xene de persistencia da lactasa entre 1.786 individuos euroasiáticos da prehistoria.
Xuntos, estes achados indican que en Europa o uso do leite estaba moi estendido, mentres que en Asia os pobos aínda eran maioritariamente intolerantes á lactosa, o que pon en dúbida se o seu consumo é un factor clave para a persistencia da lactasa, como sosteñen algunhas hipóteses.
O artigo foi publicado orixinalmente en Agencia SINC por Edgar Hans Cano.
