Martes 19 Marzo 2024

As 100 palabras en galego para designar a choiva

Existe a crenza de que os esquimós inuit teñen centos de palabras distintas para designar a neve. Pero é falso. A falacia foi propalada polo antropólogo estadounidense Franz Boas en 1911. En realidade, as linguas inuit son polisintéticas, co que crean longas palabras que funcionan como frases completas. E por iso só teñen dúas raíces léxicas ou ‘palabras’ para a neve: ‘ganik‘, para os copos no aire; e ‘aput‘, para a que se acumula no chan. Que logo, cando se escoitan, parezan longas palabras só responde a que lle suman afijos que en galego serían adxectivos ou preposicións como ‘branca neve’, ‘neve a derreter’ ou ‘neve en po’.

O paraugas para a chuvia.
O paraugas para a chuvia.

Así que non é certa a lenda dos esquimós e a palabra neve. Pero si é verdade que os galegos teñen máis de cen palabras para designar a choiva, das que 61 a denominan directamente. As razóns resultan bastante obvias.

Publicidade

Hai xa algúns anos, a catedrática de Filoloxía da Universidade de Santiago Elvira Fidalgo identificou as palabras para a choiva en Galicia, tras enquisas en máis dun cento de parroquias e localidades das catro provincias galegas, Asturias, León e Zamora. “É lóxico que unha poboación que vive inmersa na choiva busque mil conceptos sacados das imaxes máis variadas para nomear aquilo que está presente na súa vida, e din que tamén no seu espírito“, reflectiu no seu estudo Elvira Fidalgo.

Termos gregos como ‘boreas’ ou do latín, como ‘pulvis’, están na orixe destas palabras

Para denominar a choiva de pouca intensidade, o orballo, en Galicia poden utilizarse os termos orballo, orballeira, orballada; chuvisco, chuviscada, chuviña, relacionadas co latín ‘pluvia‘. Pero tamén babuxa, babuxada, barruxeira, barruxada, barruceira, que estarían relacionadas co termo grego “Boreas“, vento do norte, e que traería a auga; outras como poalla, poalleira, poallada están creadas sobre o latín “pulvis“, que evolucionou en latín vulgar ata dar “po” en galego, e que está na base desas palabras ao comparar a choiva de pingas moi finas coas partículas de po en suspensión.

Para a denominación de choiva forte, ademais dos mencionados, o galego emprega sobre todo os derivados do latín “turbo“, que ndicaba calquera tipo de obxecto impulsado cun movemento circular. E será esta idea a que se asocie á choiva para crear palabras como trebón, torbón, treboada, torboada. Termos como borrascada foron creados sobre o mesmo “boreas“, ao que se lle engadiu un sufixo intensificador.

E en contra do que moitos pensan, unha ‘chuvieira‘ non é unha choiva feble, senón que se aplica cando chove con forza, aínda que por pouco tempo.

Ás palabras propias para a choiva en galego, hai que engadir as expresións formadas con máis un elemento que indica gran cantidade, por exemplo “chover a caldeiros”, “chover a ballón“, “caer (a auga) a barullo”, “a cichón”, “a choupón”.

Aquí tes 61 palabras para dicir choiva en galego

Para resumir aquí están 61 palabras galegas distintas para denominar a choiva. E outras dezaseis máis relacionadas co mesmo concepto:

Para chuvia feble: Babuña, Babuxa, Barbaña, Barbuza, Barrallo, Barrufa, Barruñeira, Barruzo, Borralla, Breca, Chuvisca, Chuviscada, Chuviñada, Froallo, Lapiñeira, Marmaña, Orballo, Parruma, Parrumada, Patiñeira, Patumeira, Poalla, Poallada, Poalleira, Poallo, Zarzallo…

Para chuvia forte: Arroiada, Ballón, Basto, Bátega, Bategada, Cebra, Cebrina, Chaparrada, Chuvascada, Chuvasco, Chuvieira, Cifra, Ciobra, Dioivo, Treixada, Xistra, Zarracina…

Cando hai raios e tronos: Treboada, Torboada, Torbón, Trebón…

Se vén con neve e xeo: Auganeve, Cebrina, Cebrisca, Escarabana, Nevada, Nevarada, Nevareira, Nevarío, Nevisca, Nevarisca, Pedrazo, Salabreada, Sarabiada, Torba…

Cando remata de chover: Amizar, Delampar, Escambrar, Escampar, Estear, Estiñar, Estrelampar…

E cando hai condensación de auga: Borraxeira, Borraxoia, Brétema, Cegoña, Fuscallo, Néboa, Neboeiro, Nebra, Zarrazina…

61 COMENTÁRIOS

  1. Humm…nunca lle sentín ós mais vellos a palabra “choiva” ou ” chuvia” e non son o único. Algunhas acepcións que describen a “choiva”, sí

  2. Noraboa por este traballo de investigación que pon en valor a gran diversidade do vocabulario na nosa lingua. Espero que sigades elaborando traballos de semellante interese.

  3. A colación do estudo que reflexa os 100 nomes da chuvia pareceme importante que eu aporte unha máis que escoito na miña zona, Caldas de Reis.
    Esta é ” chirimiri ” para designar esa chuvia que non molla! Esa chuva perenne que rega a nosa terra.
    Gracias e espero que a recollades e que entre todos fagamos que non se perdan.
    Adoro GC.
    Gran labor a vosa.

  4. MORRALLA (orballo moi fino, do neboeiro), SIEIRO (vento frío), GUILSA (vento frío), TRONADA, TOA, TOADA (Tormenta), TROMBA (chuvia forte), ABOCAÑAR, BOCAÑO (parar de chover, tempo curto no que para de chover: “esperar a que abocañe”, “veu un bocaño”), GOLPE, GOLPE DE AUGA (chuvia forte en pouco tempo), AGARIMAR, AGARIMARSE (poñerse a salvo do frío ou do vento), ACOLLERSE (poñerse a salvo da chuvia), ORBALLEIRA (orballo lixeiro), SERAO (intemperie, friaxe e humidade da noite: “durmir ao serao”), XEADA…

  5. Cierto, no Morrazo os chubascos chamámoslle cairos, tamen decimos a alguen que esta mollado ” parece o pito do cairo”

  6. Estou de acordo con David, no Morrazo tamén se di que “chove a cairos” cando se dan chuvascos intermitentes.

  7. Na sona de Castiñeiras en Riveira cando hai una vortina de chuvia fina previa ao orballo dise “milura” cando aumenta a mais intensidade “froalla”

  8. Boto en falta, agora que me dou conta, de que falta o nome que onde eu son lle dan á saraiba e a sarabiada… xeixos e xeixada…

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Un río atmosférico cargado de humidade regará Galicia na segunda metade da semana

Unha borrasca situada en Irlanda deixará acumulados de ata 100 l/m2 no sur da provincia da Coruña e en Pontevedra
00:03:49

F de Fala: as palabras que nos sosteñen

'Veiga', 'laverca' e 'Rábade' son palabras que herdamos de linguas perromanas, xermanas e árabes e que hoxe forman parte do léxico galego

As ‘Cantigas de Santa María’, traducidas por vez primeira ao galego actual

A versión realizada polo Grupo de Románicas da USC estará dispoñible na páxina web do Centro Ramón Piñeiro

Un Fin de Ano pasado por auga? Esta é a predición para Galicia

Unha fronte deixará precipitacións xeneralizadas na noite do 30 ao 31. O resto de días agárdanse xornadas secas con algunha chuvia ocasional