Únete á nosa canle de Whatsapp
Existe a crenza de que os esquimós inuit teñen centos de palabras distintas para designar a neve. Pero é falso. A falacia foi propalada polo antropólogo estadounidense Franz Boas en 1911. En realidade, as linguas inuit son polisintéticas, co que crean longas palabras que funcionan como frases completas. E por iso só teñen dúas raíces léxicas ou ‘palabras’ para a neve: ‘ganik‘, para os copos no aire; e ‘aput‘, para a que se acumula no chan. Que logo, cando se escoitan, parezan longas palabras só responde a que lle suman afijos que en galego serían adxectivos ou preposicións como ‘branca neve’, ‘neve a derreter’ ou ‘neve en po’.
Así que non é certa a lenda dos esquimós e a palabra neve. Pero si é verdade que os galegos teñen máis de cen palabras para designar a choiva, das que 61 a denominan directamente. As razóns resultan bastante obvias.
Hai xa algúns anos, a catedrática de Filoloxía da Universidade de Santiago Elvira Fidalgo identificou as palabras para a choiva en Galicia, tras enquisas en máis dun cento de parroquias e localidades das catro provincias galegas, Asturias, León e Zamora. “É lóxico que unha poboación que vive inmersa na choiva busque mil conceptos sacados das imaxes máis variadas para nomear aquilo que está presente na súa vida, e din que tamén no seu espírito“, reflectiu no seu estudo Elvira Fidalgo.
[box size=”large”]Termos gregos como ‘boreas’ ou do latín, como ‘pulvis’, están na orixe destas palabras[/box]
Para denominar a choiva de pouca intensidade, o orballo, en Galicia poden utilizarse os termos orballo, orballeira, orballada; chuvisco, chuviscada, chuviña, relacionadas co latín ‘pluvia‘. Pero tamén babuxa, babuxada, barruxeira, barruxada, barruceira, que estarían relacionadas co termo grego “Boreas“, vento do norte, e que traería a auga; outras como poalla, poalleira, poallada están creadas sobre o latín “pulvis“, que evolucionou en latín vulgar ata dar “po” en galego, e que está na base desas palabras ao comparar a choiva de pingas moi finas coas partículas de po en suspensión.
Para a denominación de choiva forte, ademais dos mencionados, o galego emprega sobre todo os derivados do latín “turbo“, que ndicaba calquera tipo de obxecto impulsado cun movemento circular. E será esta idea a que se asocie á choiva para crear palabras como trebón, torbón, treboada, torboada. Termos como borrascada foron creados sobre o mesmo “boreas“, ao que se lle engadiu un sufixo intensificador.
E en contra do que moitos pensan, unha ‘chuvieira‘ non é unha choiva feble, senón que se aplica cando chove con forza, aínda que por pouco tempo.
Ás palabras propias para a choiva en galego, hai que engadir as expresións formadas con máis un elemento que indica gran cantidade, por exemplo “chover a caldeiros”, “chover a ballón“, “caer (a auga) a barullo”, “a cichón”, “a choupón”.
Aquí tes 61 palabras para dicir choiva en galego
Para resumir aquí están 61 palabras galegas distintas para denominar a choiva. E outras dezaseis máis relacionadas co mesmo concepto:
Para chuvia feble: Babuña, Babuxa, Barbaña, Barbuza, Barrallo, Barrufa, Barruñeira, Barruzo, Borralla, Breca, Chuvisca, Chuviscada, Chuviñada, Froallo, Lapiñeira, Marmaña, Orballo, Parruma, Parrumada, Patiñeira, Patumeira, Poalla, Poallada, Poalleira, Poallo, Zarzallo…
Para chuvia forte: Arroiada, Ballón, Basto, Bátega, Bategada, Cebra, Cebrina, Chaparrada, Chuvascada, Chuvasco, Chuvieira, Cifra, Ciobra, Dioivo, Treixada, Xistra, Zarracina…
Cando hai raios e tronos: Treboada, Torboada, Torbón, Trebón…
Se vén con neve e xeo: Auganeve, Cebrina, Cebrisca, Escarabana, Nevada, Nevarada, Nevareira, Nevarío, Nevisca, Nevarisca, Pedrazo, Salabreada, Sarabiada, Torba…
Cando remata de chover: Amizar, Delampar, Escambrar, Escampar, Estear, Estiñar, Estrelampar…
E cando hai condensación de auga: Borraxeira, Borraxoia, Brétema, Cegoña, Fuscallo, Néboa, Neboeiro, Nebra, Zarrazina…
Humm…nunca lle sentín ós mais vellos a palabra “choiva” ou ” chuvia” e non son o único. Algunhas acepcións que describen a “choiva”, sí
Na miña casa, meus avós sempre dixeron chuvia. Hai moitas variantes dunhas zonas a outras.
Noraboa por este traballo de investigación que pon en valor a gran diversidade do vocabulario na nosa lingua. Espero que sigades elaborando traballos de semellante interese.
No fondo da ría de Vigo, en Ponte Sampaio: BORNAZA
A colación do estudo que reflexa os 100 nomes da chuvia pareceme importante que eu aporte unha máis que escoito na miña zona, Caldas de Reis.
Esta é ” chirimiri ” para designar esa chuvia que non molla! Esa chuva perenne que rega a nosa terra.
Gracias e espero que a recollades e que entre todos fagamos que non se perdan.
Adoro GC.
Gran labor a vosa.
MORRALLA (orballo moi fino, do neboeiro), SIEIRO (vento frío), GUILSA (vento frío), TRONADA, TOA, TOADA (Tormenta), TROMBA (chuvia forte), ABOCAÑAR, BOCAÑO (parar de chover, tempo curto no que para de chover: “esperar a que abocañe”, “veu un bocaño”), GOLPE, GOLPE DE AUGA (chuvia forte en pouco tempo), AGARIMAR, AGARIMARSE (poñerse a salvo do frío ou do vento), ACOLLERSE (poñerse a salvo da chuvia), ORBALLEIRA (orballo lixeiro), SERAO (intemperie, friaxe e humidade da noite: “durmir ao serao”), XEADA…
Na miña aldea no Val Miñor decimos dar un aveliño . cando escape.
Osea cando pare de chover.
Nos, a piniscar,chamámolle ás primeiras pingas. Cando empeza a chover
En Ribeira
Pola zona de Mugardos dise “piniscar” cado chove miudiño.
Pola zona de Mugardos dise “piniscar” cando chove miudiño.
Pola Louriña (Pontevedra) é moi común “mollaparvos” para denominar a chuvia feble que apenas molla.
Cierto, no Morrazo os chubascos chamámoslle cairos, tamen decimos a alguen que esta mollado ” parece o pito do cairo”
Estou de acordo con David, no Morrazo tamén se di que “chove a cairos” cando se dan chuvascos intermitentes.
Na zona de Viana do Bolo, cando hai condensación e chove pouco chámamoslle “Morriñar”
Aqui tamen se di.cando. chove con vento. Como cifra
Eu de toda a vida dixen caer chuzos cando chove moito
Na sona de Castiñeiras en Riveira cando hai una vortina de chuvia fina previa ao orballo dise “milura” cando aumenta a mais intensidade “froalla”
Chicos feble: pingadela ou pingallos
Boto en falta, agora que me dou conta, de que falta o nome que onde eu son lle dan á saraiba e a sarabiada… xeixos e xeixada…
N’O Morrazo chamámoslle “cairos” aos chuvascos repentinos.