Únete á nosa canle de Whatsapp
Existe a crenza de que os esquimós inuit teñen centos de palabras distintas para designar a neve. Pero é falso. A falacia foi propalada polo antropólogo estadounidense Franz Boas en 1911. En realidade, as linguas inuit son polisintéticas, co que crean longas palabras que funcionan como frases completas. E por iso só teñen dúas raíces léxicas ou ‘palabras’ para a neve: ‘ganik‘, para os copos no aire; e ‘aput‘, para a que se acumula no chan. Que logo, cando se escoitan, parezan longas palabras só responde a que lle suman afijos que en galego serían adxectivos ou preposicións como ‘branca neve’, ‘neve a derreter’ ou ‘neve en po’.
Así que non é certa a lenda dos esquimós e a palabra neve. Pero si é verdade que os galegos teñen máis de cen palabras para designar a choiva, das que 61 a denominan directamente. As razóns resultan bastante obvias.
Hai xa algúns anos, a catedrática de Filoloxía da Universidade de Santiago Elvira Fidalgo identificou as palabras para a choiva en Galicia, tras enquisas en máis dun cento de parroquias e localidades das catro provincias galegas, Asturias, León e Zamora. “É lóxico que unha poboación que vive inmersa na choiva busque mil conceptos sacados das imaxes máis variadas para nomear aquilo que está presente na súa vida, e din que tamén no seu espírito“, reflectiu no seu estudo Elvira Fidalgo.
Termos gregos como ‘boreas’ ou do latín, como ‘pulvis’, están na orixe destas palabras
Para denominar a choiva de pouca intensidade, o orballo, en Galicia poden utilizarse os termos orballo, orballeira, orballada; chuvisco, chuviscada, chuviña, relacionadas co latín ‘pluvia‘. Pero tamén babuxa, babuxada, barruxeira, barruxada, barruceira, que estarían relacionadas co termo grego “Boreas“, vento do norte, e que traería a auga; outras como poalla, poalleira, poallada están creadas sobre o latín “pulvis“, que evolucionou en latín vulgar ata dar “po” en galego, e que está na base desas palabras ao comparar a choiva de pingas moi finas coas partículas de po en suspensión.
Para a denominación de choiva forte, ademais dos mencionados, o galego emprega sobre todo os derivados do latín “turbo“, que ndicaba calquera tipo de obxecto impulsado cun movemento circular. E será esta idea a que se asocie á choiva para crear palabras como trebón, torbón, treboada, torboada. Termos como borrascada foron creados sobre o mesmo “boreas“, ao que se lle engadiu un sufixo intensificador.
E en contra do que moitos pensan, unha ‘chuvieira‘ non é unha choiva feble, senón que se aplica cando chove con forza, aínda que por pouco tempo.
Ás palabras propias para a choiva en galego, hai que engadir as expresións formadas con máis un elemento que indica gran cantidade, por exemplo “chover a caldeiros”, “chover a ballón“, “caer (a auga) a barullo”, “a cichón”, “a choupón”.
Aquí tes 61 palabras para dicir choiva en galego
Para resumir aquí están 61 palabras galegas distintas para denominar a choiva. E outras dezaseis máis relacionadas co mesmo concepto:
Para chuvia feble: Babuña, Babuxa, Barbaña, Barbuza, Barrallo, Barrufa, Barruñeira, Barruzo, Borralla, Breca, Chuvisca, Chuviscada, Chuviñada, Froallo, Lapiñeira, Marmaña, Orballo, Parruma, Parrumada, Patiñeira, Patumeira, Poalla, Poallada, Poalleira, Poallo, Zarzallo…
Para chuvia forte: Arroiada, Ballón, Basto, Bátega, Bategada, Cebra, Cebrina, Chaparrada, Chuvascada, Chuvasco, Chuvieira, Cifra, Ciobra, Dioivo, Treixada, Xistra, Zarracina…
Cando hai raios e tronos: Treboada, Torboada, Torbón, Trebón…
Se vén con neve e xeo: Auganeve, Cebrina, Cebrisca, Escarabana, Nevada, Nevarada, Nevareira, Nevarío, Nevisca, Nevarisca, Pedrazo, Salabreada, Sarabiada, Torba…
Cando remata de chover: Amizar, Delampar, Escambrar, Escampar, Estear, Estiñar, Estrelampar…
E cando hai condensación de auga: Borraxeira, Borraxoia, Brétema, Cegoña, Fuscallo, Néboa, Neboeiro, Nebra, Zarrazina…
Humm…nunca lle sentín ós mais vellos a palabra “choiva” ou ” chuvia” e non son o único. Algunhas acepcións que describen a “choiva”, sí
Na miña casa, meus avós sempre dixeron chuvia. Hai moitas variantes dunhas zonas a outras.
Noraboa por este traballo de investigación que pon en valor a gran diversidade do vocabulario na nosa lingua. Espero que sigades elaborando traballos de semellante interese.
No fondo da ría de Vigo, en Ponte Sampaio: BORNAZA
A colación do estudo que reflexa os 100 nomes da chuvia pareceme importante que eu aporte unha máis que escoito na miña zona, Caldas de Reis.
Esta é ” chirimiri ” para designar esa chuvia que non molla! Esa chuva perenne que rega a nosa terra.
Gracias e espero que a recollades e que entre todos fagamos que non se perdan.
Adoro GC.
Gran labor a vosa.
MORRALLA (orballo moi fino, do neboeiro), SIEIRO (vento frío), GUILSA (vento frío), TRONADA, TOA, TOADA (Tormenta), TROMBA (chuvia forte), ABOCAÑAR, BOCAÑO (parar de chover, tempo curto no que para de chover: “esperar a que abocañe”, “veu un bocaño”), GOLPE, GOLPE DE AUGA (chuvia forte en pouco tempo), AGARIMAR, AGARIMARSE (poñerse a salvo do frío ou do vento), ACOLLERSE (poñerse a salvo da chuvia), ORBALLEIRA (orballo lixeiro), SERAO (intemperie, friaxe e humidade da noite: “durmir ao serao”), XEADA…
Na miña aldea no Val Miñor decimos dar un aveliño . cando escape.
Osea cando pare de chover.
Nos, a piniscar,chamámolle ás primeiras pingas. Cando empeza a chover
En Ribeira
Pola zona de Mugardos dise “piniscar” cado chove miudiño.
Pola zona de Mugardos dise “piniscar” cando chove miudiño.
Pola Louriña (Pontevedra) é moi común “mollaparvos” para denominar a chuvia feble que apenas molla.
Cierto, no Morrazo os chubascos chamámoslle cairos, tamen decimos a alguen que esta mollado ” parece o pito do cairo”
Estou de acordo con David, no Morrazo tamén se di que “chove a cairos” cando se dan chuvascos intermitentes.
Na zona de Viana do Bolo, cando hai condensación e chove pouco chámamoslle “Morriñar”
Aqui tamen se di.cando. chove con vento. Como cifra
Eu de toda a vida dixen caer chuzos cando chove moito
Na sona de Castiñeiras en Riveira cando hai una vortina de chuvia fina previa ao orballo dise “milura” cando aumenta a mais intensidade “froalla”
Chicos feble: pingadela ou pingallos
Boto en falta, agora que me dou conta, de que falta o nome que onde eu son lle dan á saraiba e a sarabiada… xeixos e xeixada…
N’O Morrazo chamámoslle “cairos” aos chuvascos repentinos.
En Riojuan unha adea de Lugo ,cando chove moito e pouco tempo ,dícese que caeo u Torbon .
Na Coruña cando chove moito tamén se di chover a cachón
soy Uruguayo aqui le decimos morriña a la llovizna bien fina.
No Porto, (Norte de Portugal/Galiza do Sul), à chuva miudinha chamamos ‘Morrinha’.
En Salvaterra a choiva miuda meu pai chamaballe “mormaceira”.
Moi boas
Na zona de Riveira-Castiñeiras,igual que no Porto do Son unha chuvia fina dise “Milura”, e cando ten un pouco máis de intensidad “froalla”, e oitra expresión, esta da zona de San Pedro de Muro no Porto do Son, cando chove moito dise que “mallan as aghuas”
En Lobios,na Baixa Limia, dise abocañar cando a chuvia para durante un rato
na zona da Guarda decímoslle tamén “pulpizo” a choiva feble e “cerrazón” cando ameaza tormenta
Na zona de Trabada e a Pontenova cando neva decimos que caen falopos ou trapos…que está falopando/trapeando
Calabobos tamen se dí, cando chove finiño
Na zona de Pontecaldelas (PO) chamamoslle borrafa á neboa .
Boas, bonito artigo. Pero creo que “afijo” non existe en galego. Dícese afixo. Saúdos.
No Grove, cando a choiva e moi flebe: “molura”
No Grove cando a choiva e moi flebe:
“Molura”
Tamén pola zona do Salnés dicimos “está meruxando” cando chove miudiño pois deriva de “mera” (brétema)
En Moaña dicímoslle cairo á chuvieira.
En Porto do Son a chuvia feble chamamoslle “milura”
Tamen se dice “tronada” no salnes
Tamen dicese cando para de chover: abocañar
No salnes, chover pouco, chamamoslle esmorriñar.
En Miño, á choiva fina chámaselle patuxeira.
Na miña zona (Pontevedra) a miña avoa denomina a treboada como “Tronada” 🙂
¡Moi bo! Mais, o derradeiro, ¿zarrazina ou zarracina?
Na zona do val da louriña ( Mos) a chuvia fina que molla e unha poalla ou molla parvos. Cando chove forte e ven con vento dicimos que cimbrea e cando cae moi forte chaparrada.
Verdadeira maravilla. Como me gusta . Graciñas.
Pola zona de Bueu, o Morrazo, cando chove moi forte, dicese q chove a chuzos, ou tamen caen chuzos de punta.
En noalla (salnés) cando vén un golpiño de auga máis forte que a poalleira pero tamén miúdo dícese bornazeira e cando chove moito “caeu un peso de aghua”
A miña avoa, aquí en Cangas do Morrazo, cando poallaba fino dicía que ” mocallaba” ou ” caía mocalla”.
Cando chove miudo en Fontecarmoa ( Vilagarcía) dicimos que morriña.E se é unha chuvia feble pero grosa é molla ou empapa bobos.
Para raios e tronos nesta aldea dicíase lóstrego, que lostrîga inda que teño escoitdo lustriga
En Ribera cando a chuvia e miúda pero xa molla o bastante dicimos “non está chover pero merdea” ou “está a merdear”
En Ribera cando a chuvia e miúda pero xa molla o bastante dicimos “non está chover pero merdea” ou “está a merdear”
Ribeira
Polo Xurés dicimos “cinaghre” a chuvia con forte vento, experiencia metereolóxica que ninguén debería perderse, pero pra iso hai que visitarnos nun bo inverno !
Un saúdo
Por Moaña do Morrazo, chuva forte e súpeta dise “cairo”, equivalente a chubasco pero con vento ou moito vento.
En xeral nunca dicimos choiva, senón chuva por influencia do portugués creo.
Tamen esta a expresión “chove a barrer”, cando chove moito.
En Friol cando orballa de día dise que está caendo unha mormazada.
Barrufo, barrufada, barrufallada, è auga fina, máis ca o orballo. E tamėn dicimos que corren os “idoiros”. Costa da Morte.
Meus pais cando caía un chaparrón decían”caiu un batagazo” Vigo
Cando chove moi forte miña nai di: “Ven o idoiro”… Seica súa aboa xa o dicía así, pero tamén direi que na de miña nai son (somos) tendentes a inventar palabras.
Na Baixa Limia , na zona de Pereira dicemos ” abocañar” cando para de chover ou que veu un ” bocaño” e cando para de nevar ou chover ” escrevar”. Daí déixovos un refrán acho que axeitado pra este xaneiro. ” Quando neva logo escreva mais logp volve a ela”
Moi interesante artigo, mais faltouvos a expresión que temos na Illa de Arousa pra a choiva moi forte: “chover a esmadrasar” , por certo recollida no diccionario Estraviz. Saúdiños e grazas por partillar esta riqueza con todos nós