Venres 29 Marzo 2024

Variantes do SARS-CoV-2 e o conto do pastor mentireiro

* Un artigo de 

A pesar de que a pandemia está a evolucionar positivamente e a campaña de vacinación fai presaxiar que os escuros tempos vividos non van volver, seguimos inmersos nun aluvión de profecías apocalípticas a conta das variantes e os seus supostos efectos devastadores.

Publicidade

Non teño claro se poñer algo de luz desde un prisma científico sobre este tema é unha batalla perdida. Con todo, é importante poñer no seu sitio o posible impacto das variantes e resaltar que, alén do alcance que poidan ter, o dano que se está facendo ao sector sanitario pode ser irreparable.

Que os virus mutan e xeran variantes é un feito coñecido. Afortunadamente, os coronavirus teñen unha capacidade de mutación moi limitada pero, a pesar diso, séguese dramatizando pertinazmente coas variantes. Estas análises cometen tres erros ou omisións que son, canto menos, groseiras:

  • Obviar o carácter policlonal da resposta inmunitaria.
  • Considerar os anticorpos como eixe central da resposta inmunitaria.
  • Esquecer que as variantes teñen que ser viables.

O sistema inmunitario non recoñece un virus, neste caso o SARS-CoV-2. Recoñece independentemente moitos pequenos fragmentos del (epítopos). Isto implica que un virus non xera unha resposta inmunitaria, senón que xera moitas respostas paralelas que atacan ao virus por diferentes frontes.

Variante delta: os virus perderon o pasaporte

Por iso, e aínda que cambie algún epítopo, isto só afecta a algunha desas respostas paralelas: o resto mantéñense activas. É dicir, aínda que o virus protexa algún flanco (mutación) seguen moitos abertos contra os que o sistema inmunitario seguirá centrando o seu ataque.

A resposta inmunitaria é dinámica e adáptase aos cambios de virus. Os anticorpos só son uns proxectís que usa o sistema inmunitario, pero están dirixidos polos linfocitos T CD4+ (tamén chamados cooperadores ou colaboradores, pola tarefa que desempeñan). Isto quere dicir que, se hai cambios no virus, a resposta inmunitaria pode reconducirse.

As células T CD4+ recoñecen epítopos no virus e gárdanos na memoria. Só na proteína S foron identificados 23 epítopos de T CD4+. É dicir, para que o virus deixe de ser recoñecido por estes linfocitos tería que cambiar eses 23 epítopos (uns 300 aminoácidos dos preto de 1300 que compoñen a proteína S).

As células B, produtoras de anticorpos, rastrexan a superficie do virus buscando o punto fronte ao cal pode producir anticorpos, pero non teñen capacidade para producilos por si mesmas. Só o fan se as T CD4+ activadas por algún deses 23 epítopos (superficiais ou internos) lles dan ‘autorización’ para iso.

Noutras palabras, as células B son as artilleiras, pero non teñen capacidade para recoñecer ao inimigo, polo que só o fan se o autorizan as T CD4+. Estas son os oficiais (habería liñas 23 distintas) con capacidade de recoñecer ao invasor. O atacante pode cambiar algunhas cousas do seu aspecto pero, ou cambia todas ou seguirá sendo recoñecido e atacado, porque as T CD4+ recoñecerán algúns dos 23 puntos que permanecen intactos e recrutarán ás B, capaces de producir anticorpos fronte ao epítopo ou flanco que cambiou.

Isto pode facer a resposta algo máis lenta, pero moito máis rápida, en comparación, que no suposto de non coñecer o inimigo. Por iso se fala dunha relativa perda de eficiencia de vacinas, pero nunca de que sexan ineficaces.

“O tema das variantes e a evolución do SARS-CoV-2 está a abordarse con demasiada lixeireza”

As variantes deben ser viables

O erro máis groseiro consiste en obviar o alcance que eses cambios poden ter na viabilidade do virus. A infección das nosas células por SARS-CoV-2 baséase na complementariedade da proteína S con ACE2. A proteína S actúa como unha chave que abre a célula pola súa fechadura (ACE2).

Cando facemos unha copia dunha chave e non axusta ben, limamos os dentes e imos mellorando a súa complementariedade coa fechadura. Pero estes cambios han de ser limitados, porque se facemos demasiados a chave perde complementariedade e resulta inservible. O mesmo ocorre co virus. Poden producirse cambios en S, pero para escapar da resposta inmunitaria necesitaría tantos cambios que perdería a complementariedade con ACE2 e, por tanto, a súa viabilidade.

O tema das variantes e a evolución do SARS-CoV-2 está a abordarse con demasiada lixeireza, o que pode producir un dano irreparable ao sector sanitario. O persistente pregón apocalíptico sobre cada variante fai que, para gran parte da poboación, estes anuncios xa sexan motivo de chanza e carentes de credibilidade.

Esta situación remite á fábula do pastor mentireiro de Esopo, que conta a historia dun pastor que, para burlarse do resto, avisaba continuamente da inminente chegada dun lobo sen que isto fose certo. O resultado foi que, cando de verdade chegou o depredador, ninguén creu ao pastor e perdeu o seu rabaño.

Coas variantes está a ocorrer exactamente o mesmo. O teimudo pregón sobre a devastación que vai producir cada variante sen que, como é previsible, acabe traducíndose en feitos reais, determina que xa non se dea credibilidade a estas proclamas.

En termos de audiencia esta estratexia foi un éxito, pero a perda de credibilidade pode ser irremediable. O colectivo sanitario non pode estar representado por showmen e adventicios afeccionados a este tipo de afirmacións sen que ninguén acoute estas prácticas. No caso da Covid-19 non vai ser un problema real, pero esta imaxe quedará na retina da poboación. Para facer fronte a outros perigos sanitarios haberá que ter que lidar, ademais, coa incredulidade da xente.


* Rafael Moreno Navarro é Catedrático de Parasitoloxía na Universitat de València.

Cláusula de divulgación: o autor recibe fondos do Ministerio de Ciencia e Innovación.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Por que o exercicio físico axuda a que os tratamentos médicos funcionen mellor?

É unha ferramenta barata, fácil de usar e moi efectiva coa que podemos mellorar o prognóstico da maioría de enfermidades

Como lograr vivendas autosuficientes como a Estación Espacial Internacional

As casas do futuro tenderán a comportarse como un ser eficiente e autosuficiente, que trate de vivir en simbiose coa contorna natural

Teño que poñer xeo se sufro unha lesión? A ciencia desaconséllao, e por unha boa razón

Algúns inflamatorios, incluíndo a auga xeada, modifican o proceso inflamatorio e favorecen as malas recuperacións e a fibrose

Cinco preguntas sobre a hipertensión ocular e a importancia de detectala a tempo

É o principal factor de risco de sufrir glaucoma, que á súa vez constitúe a primeira causa de cegueira irreversible nos países desenvolvidos