Xoves 28 Marzo 2024

Pero a Covid-19 pode contaxiarse polo aire ou non?

* Un artigo de

Esta pregunta acerca do mecanismo de transmisión do virus está a ser obxecto dun intenso debate na comunidade científica desde o inicio da pandemia, ás veces con posicións contraditorias. Pero, como sempre en medicina, nunca hai unha resposta sinxela.

Publicidade

Dous tipos de pingas

Empecemos por unha cuestión sinxela: como pode transmitirse unha infección polo aire? Ao falar, tusir, esbirrar ou simplemente respirar coa boca aberta, expulsamos dous tipos de pingas que conteñen saliva e outros fluídos respiratorios.

As de maior tamaño reciben o nome de pingas de Flügge, na honra do hixienista alemán Karl Flügge, que as describiu a finais do século XIX, e ás veces son facilmente observables. Estas pingas permanecen en suspensión un tempo limitado e non se dispersan alén de 1,5 ou 2 metros do emisor. Por iso é polo que se estableceu esta separación entre persoas como distancia de seguridade.

Ao ser relativamente grandes, pesadas e cun importante contido hídrico, as pingas de Flügge tenden a caer nuns minutos, depositándose nas superficies durante tempos relativamente longos. No caso do SARS-CoV-2, os virus contidos nestas partículas poden permanecer viables, segundo o tipo de superficie, desde horas a días. Iso si, a cantidade de virus redúcese rapidamente co tempo, o que limita a posibilidade de infección. Por esta razón debemos extremar as precaucións de hixiene e limpeza xeral. E, por suposto, lavar as mans, xa que podemos tocar obxectos contaminados.

O que sucede é que, ademais das gotas de Flügge, tamén emitimos un segundo tipo de pingas moito máis pequenas. Son practicamente inapreciables, menores que 5 micras, e dispérsanse como os aerosois.

E aí xorde a polémica. Porque mentres que o papel das pingas de Flügge como elemento de transmisión da enfermidade nunca estivo en dúbida, o papel real dos aerosois na transmisión da enfermidade foi moi controvertido. Xa no mes de marzo publicouse un estudo no que se demostraba a presenza do virus nestes aerosois durante bastante tempo. Entón, por que as dúbidas? Pois porque para que desenvolvamos a enfermidade é necesario que unha cantidade de virus suficientemente alta penetre nas nosas vías respiratorias.

Noutras palabras, non imos enfermar porque nos invada unha soa partícula de virus. Necesítanse moitas máis, e os expertos cuestionaban se esta dose mínima infectiva podíase alcanzar en situacións da vida diaria. As dúbidas empezaron a despexarse en abril cando o estudo detallado de tres brotes epidémicos orixinados nun autobús, nun centro de atención telefónica e nun restaurante revelou un clarísimo patrón de diseminación por aerosois.

Andar 11 dun edificio de Seúl (Corea do Sur) onde se detectou un foco de SARS-CoV-2 nunha oficina dun centro de chamadas. A cor azul indica os asentos onde traballaban persoas que deron positivo nas probas. Fonte: Emerging Infectious Diseases.
Andar 11 dun edificio de Seúl (Corea do Sur) onde se detectou un foco de SARS-CoV-2 nunha oficina dun centro de chamadas. A cor azul indica os asentos onde traballaban persoas que deron positivo nas probas. Fonte: Emerging Infectious Diseases.

Ao reconstruír o lugar en que cada infectado se atopaba con respecto ao paciente 0 de cada brote (ou orixinario do mesmo), así como o tempo en que permanecera en contacto, comprobouse que todos os episodios tiñan en común tres cousas: un espazo confinado, un prolongado e próximo contacto, e a presenza de aire acondicionado, que axitaba o aire.

Aclarado entón? Non de todo. Aínda quedaban dúbidas porque desde hai moitos anos pensouse que esta posibilidade non supoñía un mecanismo de transmisión viral significativo en circunstancias reais. É máis, en ningunha outra situación estableceuse un patrón tan claro de transmisión, ou mesmo aparecían datos claramente en contra.

Estudos que se contradín

A mediados de maio fíxose público outro revelador estudo (ver PDF) sobre un importante brote (119 infectados, 39 deles pacientes e 80 sanitarios) ocorrido nun hospital de Sudáfrica. Os epidemiólogos conseguiron reconstruír con precisión de detective a cadea de transmisión do virus dentro de cada unha das unidades do hospital. Naquel momento quedou moi claro que o método de transmisión principal foran os obxectos contaminados, chamados fómites, e non a vía aérea.

É máis, no seu informe os epidemiólogos mostrábanse sorprendidos de que a transmisión por aerosois parecía non ter ningún papel relevante. Nin sequera nunha situación na que se houbo de realizar unha intubación de urxencia a un paciente con Covid-19 e na que os sanitarios non tiñan os equipos de protección individual apropiados. Por tanto, o debate en canto para o efecto real dos aerosois como mecanismo de transmisión seguiu vivo.

Distribución de micropingas respiratorias nun ambiente interior con (a) pouca ventilación e (b) ventilación adecuada. Fonte: Lidia Morawska1, Donald K. Milton. Clinical Infectious Diseases (2020).
Distribución de micropingas respiratorias nun ambiente interior con (a) pouca ventilación e (b) ventilación adecuada. Fonte: Lidia Morawska1, Donald K. Milton. Clinical Infectious Diseases (2020).

O último capítulo deste debate protagonízao unha carta publicada por dous expertos e avalada por outros 239 científicos na que se insiste en que a transmisión por pingas ou por fómites non explica suficientemente todos os contaxios, propoñendo un modelo de dispersión do virus en espazos pechados. Estas evidencias acumuladas, unidas á permanencia do SARS- CoV-2 en aerosois e a demostrada participación desta vía na transmisión de virus similares, como o da gripe ou o respiratorio sincitial, fixeron que a Organización Mundial da Saúde modifique a súa posición inicial en relación coa importancia deste mecanismo de transmisión na actual pandemia.

Ventilación e aire acondicionado

O cambio de posición da OMS implica que, a partir de agora, deberiamos extremar o uso das máscaras, da distancia social e do lavado de mans e a hixiene xeral. Pero, ademais, ínstanos a prestar unha atención adicional aos patróns de circulación do aire en interiores.

Se, en efecto, o virus viaxa en cantidades suficientemente infectivas alén dos 2 metros de distancia de seguridade, a única resposta posible pasa por implementar urxentemente dúas medidas fáciles. A primeira é unha ventilación frecuente dos espazos interiores, para asegurar a renovación do aire (aínda que isto supoña unha perda de climatización dos edificios públicos). A segunda, un mantemento rigoroso dos filtros de aire acondicionado. Así como, por suposto, reducir ao mínimo o número de persoas nestes espazos pechados.

Deberiamos ter claro que cada unha das posibles vías de transmisión non é nin máis nin menos importante, senón que as circunstancias de cada momento son as que inclinarán a balanza cara a unha delas.


Ignacio J. Molina Pineda de las Infantas é Catedrático de Inmunoloxía do Centro de Investigación Biomédica da Universidad de Granada.

*Cláusula de divulgación: o autor non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes alén do cargo académico citado.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Desconcerto ante o aumento da tosferina: os casos en Galicia en febreiro xa superan os de 2023

As causas deste repunte non están claras e as hipóteses están relacionadas co período postpandémico así como coas temperaturas anómalas do inverno

Por que están aumentando os casos de covid en Galicia? Estas son as claves

Un maior movemento da poboación no verán, a caída da inmunidade e a aparición de novas liñaxes de ómicron poden ser os desencadeantes

Nova variante covid? Estes son os motivos polos que están aumentando os casos en España

O cambio de costumes durante o verán e a relaxación das medidas preventivas explicarían o incremento de contaxios

Sonia Villapol: “En Galicia estímase que 75.000 persoas teñen covid persistente”

A neurocientífica galega acaba de publicar un libro no que reflexiona sobre as leccións aprendidas durante a pandemia