Únete á nosa canle de Whatsapp
Un artigo de Olga Ocón para a Agencia SINC
A principios de agosto, unha das actualizacións periódicas de seguridade das vacinas contra a Covid-19 da Axencia Europea de Medicamentos (EMA, polas súas siglas en inglés), fíxose eco da comunicación de trastornos na menstruación despois da vacina e solicitou máis información ás axencias comercializadoras, comprometéndose a revisar a evidencia dispoñible e trazar este posible efecto.
Pola súa banda, a Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios (AEMPS) tamén incluíu este aspecto no seu sétimo informe de farmacovixilancia, o pasado 20 de xullo, informando que ata ese momento non se atopou unha relación causal entre estas alteracións na menstruación e as vacinas da Covid-19, aínda que aclara que está en estudo.
Neste sentido, desde a Universidade de Granada e o Hospital Universitario San Cecilio de Granada está a realizarse un estudo científico, o Proxecto EVA, liderado pola profesora Laura Baena, no que se trata de avaliar se a vacinación está asociada con esta consulta cada vez máis frecuente de trastornos menstruais.
O estudo ten tres ramas. A primeira é un cuestionario en liña que xa conta con preto de 14.000 respostas e que esperan pechar en setembro. Sen ser datos definitivos e aínda non publicados, máis do 70% das mulleres que participaron refiren presentar cambios na súa regra tras a vacinación, entre eles aumento do sangrado, sangrado máis frecuente e atrasos na menstruación, entre outros.
Unha segunda rama céntrase no seguimento durante un ano de algo máis de 100 mulleres, desde antes da vacinación, e, se estes trastornos aparecen, poder caracterizalos; entre elas e sen finalizar o estudo, preto do 30% refiren presentar algún tipo de alteración. Nunha terceira rama, están a realizarse análises de sangue nun subgrupo destas voluntarias (antes, entre doses e tras a última dose de vacina) para tentar estudar o mecanismo biolóxico que puidese estar implicado.
Falta de comprensión
O ciclo menstrual e unha autopercepción dun patrón menstrual normal é un dos procesos fisiolóxicos máis importantes para a saúde das mulleres, xa que a súa alteración é ás veces un sinal precoz doutras patoloxías, aínda que tamén pode modificarse por factores externos, como hábitos de vida, aspectos psicolóxicos, actividade física e consumo de fármacos, entre outros. Con todo, existe aínda hoxe unha falta de comprensión acerca da fisioloxía menstrual, visible na falta de estudos que existen neste ámbito.
A Covid-19 afectou ata o mes de agosto a máis de 200 millóns de persoas en todo o mundo. A enfermidade está asociada a graves efectos, reflectidos nunha alta taxa de defuncións e en graves secuelas para a saúde. Ademais, algúns estudos asociaron esta infección vírica con cambios nos niveis de hormonas sexuais da muller e con importantes alteracións en determinados parámetros da coagulación.
Con todo, os estudos realizados neste sentido continúan sendo escasos para inferir un coñecemento claro achega do mecanismo e as consecuencias nos trastornos do ciclo menstrual, máis aínda tendo en conta a falta de incorporación da perspectiva de xénero na investigación científica, é dicir, investigación diferenciada por sexo e análise posterior con perspectiva de xénero para entender as razóns das diferenzas, se as hai.
As primeiras vacinas
Un dos obxectivos máis importantes na procura de estratexias para frear esta pandemia foi o desenvolvemento de vacinas eficaces contra a propagación do virus SARS-CoV-2 e unha campaña de vacinación masiva a escala mundial.
A Axencia Europea de Medicamentos (EMA, polas súas siglas en inglés) aprobou catro vacinas sobre a base de ensaios clínicos aleatorizados: Pfizer/ BioNTech, Moderna, AstraZeneca e Janssen. Ata o pasado venres 27, en España o 73,3% da poboación ten polo menos unha dose dalgunha destas vacinas. Con todo, ningunha destas vacinas contempla nos seus prospectos o risco de alteracións menstruais como posible efecto secundario da súa administración. A literatura científica é moi escasa en relación para os efectos secundarios da vacinación sobre a saúde reprodutiva da muller.
Isto deberse a que este tipo de posibles alteracións non adoita estar incluído nos estudos sobre efectos adversos das vacinas. Volvemos á falta dunha metodoloxía científica con perspectiva de xénero, máis aínda sabendo que o 77% de efectos secundarios das vacinas contra o SARS-CoV-2 notificados á EMA producíronse en mulleres.
Esperamos nos próximos meses poder dar máis respostas sobre o efecto destas vacinas na saúde menstrual, de forma que se poida informar e incluír na ficha técnica das vacinas comercializadas do mesmo xeito que o resto de efectos secundarios xa coñecidos, o que podería evitar consultas e probas innecesarias nas mulleres que os presenten.
Así mesmo é necesario aplicar unha perspectiva de xénero na investigación en saúde, sen simplificar e atribuír ao estrés ou ao neuroticismo os efectos en saúde observados nas mulleres, tanto pola enfermidade da Covid-19 como con outras enfermidades ou nos ensaios clínicos como os realizados coa vacinación contra o SARS-CoV-2.
* Olga Ocón Hernández é xinecóloga e investigadora Juan Rodés do Instituto de Salud Carlos III no Hospital Clínico Universitario San Cecilio de Granada e o Instituto de Investigación Biosanitaria IBS Granada.
